20/lecie UOKiK i ochrona konkurencji na rynkach nowych technologii

Dwie dekady temu świat technologii wyglądał zupełnie inaczej. Dziś, w erze cyfrowych gigantów i sztucznej inteligencji, ochrona uczciwej konkurencji stała się kluczowym wyzwaniem. Z okazji 20-lecia obecności Polski w Unii Europejskiej, a co za tym idzie – pełnego wdrożenia unijnych reguł konkurencji, przyglądamy się, jak Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) radzi sobie na dynamicznie zmieniającym się rynku nowych technologii, chroniąc zarówno innowacyjne firmy, jak i nas, konsumentów.

Wyzwania ery cyfrowej

Tradycyjne rynki, takie jak produkcja cementu czy sprzedaż detaliczna w sklepach stacjonarnych, rządzą się stosunkowo przejrzystymi zasadami. Rynek cyfrowy wprowadził jednak zupełnie nowe zmienne, które stanowią ogromne wyzwanie dla organów antymonopolowych na całym świecie, w tym dla polskiego UOKiK. Główne problemy nie dotyczą już tylko cen czy podziału terytoriów, ale skomplikowanych mechanizmów, które mogą skutecznie eliminować konkurencję, zanim ta na dobre się pojawi.

Potęga danych i efekt sieci

Jednym z największych wyzwań jest tak zwany efekt sieci. Polega on na tym, że wartość usługi rośnie wraz z liczbą jej użytkowników. Pomyśl o popularnej aplikacji społecznościowej – jest ona wartościowa, ponieważ korzystają z niej Twoi znajomi. Nowej platformie niezwykle trudno jest przebić się na taki rynek, nawet jeśli oferuje lepsze funkcje. Co więcej, giganci technologiczni gromadzą ogromne ilości danych o użytkownikach, co daje im potężną przewagę. Mogą dzięki nim idealnie dopasowywać swoje produkty i reklamy, tworząc barierę nie do pokonania dla mniejszych firm, które nie mają dostępu do tak bogatych zasobów informacyjnych.

Algorytmy i ceny dynamiczne

Kolejnym polem bitwy są algorytmy. W sklepach internetowych czy na platformach rezerwacyjnych ceny mogą zmieniać się w czasie rzeczywistym, w zależności od popytu, pory dnia czy nawet historii naszych wcześniejszych zakupów. Istnieje ryzyko, że algorytmy różnych firm, bez bezpośredniej zmowy ich właścicieli, „nauczą się” koordynować swoje działania, podnosząc ceny w sposób, który naśladuje nielegalne porozumienie cenowe. Wykrycie i udowodnienie takiej „algorytmicznej zmowy” jest niezwykle trudne.

Działania urzędu w praktyce

Jak więc UOKiK chroni konkurencję w tak skomplikowanym środowisku? Działania urzędu są wielowymiarowe i dostosowane do specyfiki rynków cyfrowych. Nie chodzi już tylko o nakładanie kar, ale przede wszystkim o zapobieganie negatywnym zjawiskom.

Kluczowe obszary działania to między innymi:

• Kontrola koncentracji: Urząd dokładnie analizuje plany fuzji i przejęć. Szczególną uwagę zwraca na tzw. „przejęcia zabójcze”, w których duży gracz kupuje mały, innowacyjny startup tylko po to, by wyeliminować potencjalne zagrożenie w przyszłości.
• Przeciwdziałanie nadużywaniu pozycji dominującej: UOKiK bada, czy cyfrowi giganci nie faworyzują własnych produktów lub usług. Przykładem może być sytuacja, w której wyszukiwarka internetowa promuje swoją porównywarkę cenową kosztem innych, konkurencyjnych serwisów.
• Analiza rynków (tzw. screening): Urząd proaktywnie monitoruje rynki cyfrowe, takie jak e-commerce, reklama internetowa czy usługi chmurowe, aby identyfikować potencjalne problemy z konkurencją i reagować, zanim dojdzie do naruszenia prawa.

Ciekawostka i spojrzenie w przyszłość

Czy wiesz, że walka z monopolami cyfrowymi toczy się na poziomie całej Unii Europejskiej? Jednym z najważniejszych narzędzi w tej walce jest Akt o rynkach cyfrowych (DMA). Nakłada on na największe platformy internetowe, tzw. „strażników dostępu”, szereg obowiązków, które mają ułatwić działanie mniejszym konkurentom. UOKiK aktywnie uczestniczy we wdrażaniu tych przepisów w Polsce.

Przyszłość przyniesie kolejne wyzwania – rozwój sztucznej inteligencji, metawersum czy internetu rzeczy (IoT) z pewnością stworzy nowe pola do potencjalnych nadużyć. Dlatego rola urzędów takich jak UOKiK będzie jeszcze ważniejsza. Ich elastyczność, zdolność do analizy skomplikowanych danych i współpraca międzynarodowa będą kluczowe, aby zapewnić, że świat nowych technologii pozostanie przestrzenią innowacji i uczciwej rywalizacji, z korzyścią dla nas wszystkich.