6 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o zrostach

Zrosty to termin, który często pojawia się w kontekście medycznym, zwłaszcza po przebytych operacjach czy stanach zapalnych. Choć brzmią niewinnie, mogą być przyczyną wielu dolegliwości i komplikacji. Zrozumienie, czym są, dlaczego powstają i jak sobie z nimi radzić, jest kluczowe dla każdego, kto chce świadomie dbać o swoje zdrowie. Zapraszamy do lektury artykułu, który rozwieje Twoje wątpliwości na temat tych "niewidzialnych" struktur.

1. Czym są zrosty? Rozszyfrowujemy medyczny termin

Zrosty (łac. adhesiones) to nic innego jak pasma tkanki łącznej włóknistej, które tworzą się w miejscach, gdzie normalnie nie powinny. Można je porównać do wewnętrznych blizn, które łączą ze sobą narządy lub powierzchnie, które w zdrowym organizmie są od siebie oddzielone i swobodnie się przesuwają. Zrosty mogą mieć różną grubość i długość – od delikatnych, pajęczynowatych nitek po grube, unaczynione pasma. Ich powstawanie to naturalna odpowiedź organizmu na uszkodzenie tkanek, mająca na celu ich zagojenie. Problem pojawia się, gdy proces ten jest nadmierny lub nieprawidłowy.

Ciekawostka: Zrosty są formą gojenia się ran, ale gdy powstają wewnątrz ciała, mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie narządów.

2. Dlaczego zrosty powstają? Główne przyczyny

Powstawanie zrostów jest złożonym procesem, ale najczęściej wiąże się z reakcją zapalną lub uszkodzeniem tkanek. Do głównych przyczyn zalicza się:

• Interwencje chirurgiczne: To zdecydowanie najczęstsza przyczyna. Każda operacja, zwłaszcza w jamie brzusznej czy miednicy, wiąże się z naruszeniem ciągłości tkanek, co może prowadzić do powstania zrostów. Na przykład, po operacji wyrostka robaczkowego, cesarskim cięciu czy histerektomii ryzyko ich powstania jest znaczące.
• Stany zapalne: Infekcje i stany zapalne w jamach ciała (np. zapalenie otrzewnej, zapalenie narządów miednicy mniejszej, endometrioza) mogą prowadzić do uszkodzenia powierzchni narządów i w konsekwencji do tworzenia się zrostów.
• Urazy i krwawienia: Wszelkie urazy wewnętrzne, stłuczenia narządów czy krwawienia (np. w wyniku wypadku) również mogą zainicjować proces gojenia, który skończy się powstaniem zrostów.
• Radioterapia: Leczenie promieniowaniem, stosowane w onkologii, może uszkadzać zdrowe tkanki, zwiększając ryzyko powstawania zrostów.

3. Gdzie najczęściej lokalizują się zrosty?

Zrosty mogą powstać praktycznie w każdej części ciała, gdzie doszło do uszkodzenia tkanki, jednak najczęściej spotykamy je w:

• Jamie brzusznej: Po operacjach (np. usunięcie wyrostka, pęcherzyka żółciowego, operacje jelit) mogą łączyć pętle jelitowe, ścianę brzucha, wątrobę czy inne narządy.
• Miednicy mniejszej: Często występują u kobiet po operacjach ginekologicznych (np. usunięcie torbieli jajnika, mięśniaków macicy) lub w przebiegu endometriozy, mogąc łączyć jajniki, jajowody, macicę z innymi strukturami.
• Klatce piersiowej: Po operacjach płuc lub serca, a także po zapaleniach opłucnej, mogą łączyć płuca z klatką piersiową lub serce z workiem osierdziowym.
• Stawach: Po urazach lub operacjach stawów (np. kolana, barku), mogą ograniczać zakres ruchu.

4. Jakie objawy mogą dawać zrosty? Niewidzialni sprawcy bólu

Objawy zrostów są często niespecyficzne i mogą być mylone z innymi schorzeniami, co utrudnia diagnozę. Wiele zrostów pozostaje bezobjawowych, ale te, które sprawiają problemy, mogą powodować:

• Przewlekły ból: Najczęściej w miejscu ich występowania, np. ból brzucha, ból miednicy. Ból może być stały, nasilać się po wysiłku, zmianie pozycji lub w trakcie cyklu miesiączkowego u kobiet.
• Zaburzenia trawienia: Zrosty w jamie brzusznej mogą "zaciskać" lub "załamywać" pętle jelitowe, prowadząc do zaparć, biegunek, wzdęć, nudności, a w skrajnych przypadkach – do niedrożności jelit, co jest stanem zagrożenia życia.
• Niepłodność: U kobiet zrosty w miednicy mogą blokować jajowody lub uniemożliwiać prawidłowe funkcjonowanie jajników, utrudniając zajście w ciążę.
• Ograniczenie ruchomości: W stawach mogą prowadzić do sztywności i ograniczenia zakresu ruchu.

Ważne: Jeśli doświadczasz przewlekłego bólu lub innych niepokojących objawów, zawsze skonsultuj się z lekarzem. Tylko specjalista może postawić prawidłową diagnozę.

5. Jak diagnozuje się i leczy zrosty? Kiedy szukać pomocy

Diagnoza zrostów jest często wyzwaniem. Standardowe badania obrazowe, takie jak USG, tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI), mogą nie zawsze pokazać zrosty wyraźnie, choć mogą wskazywać na ich konsekwencje (np. poszerzone pętle jelitowe). Najdokładniejszą metodą diagnostyczną jest często laparoskopia diagnostyczna – minimalnie inwazyjny zabieg, podczas którego lekarz wprowadza kamerę do jamy ciała i wizualizuje zrosty.

Leczenie zależy od objawów i lokalizacji zrostów:

• Leczenie zachowawcze: W przypadku łagodnych objawów może polegać na farmakoterapii przeciwbólowej, fizjoterapii (np. terapii manualnej w przypadku zrostów powięziowych) oraz zmianie diety (w przypadku problemów jelitowych).
• Leczenie chirurgiczne (adhezjoliza): Jeśli zrosty powodują silne dolegliwości, takie jak przewlekły ból, niedrożność jelit czy niepłodność, może być konieczne ich chirurgiczne usunięcie. Zabieg ten, zwany adhezjolizą, najczęściej wykonuje się technikami małoinwazyjnymi (laparoskopia), co minimalizuje ryzyko powstawania nowych zrostów.

Pamiętaj: Decyzja o leczeniu zawsze powinna być podjęta po dokładnej konsultacji z lekarzem, który oceni Twój indywidualny przypadek i zaproponuje najlepsze rozwiązanie.

6. Czy można zapobiegać zrostom? Kilka wskazówek

Całkowite zapobieganie zrostom jest trudne, ponieważ są one naturalną odpowiedzią organizmu na uraz. Istnieją jednak metody, które mogą zminimalizować ryzyko ich powstawania:

• Chirurgia małoinwazyjna: Wybieranie technik laparoskopowych zamiast otwartych operacji, gdy jest to możliwe, znacząco zmniejsza uraz tkanek, a tym samym ryzyko zrostów.
• Bariery antyadhezyjne: W trakcie operacji chirurg może zastosować specjalne materiały (np. żele, folie), które tymczasowo oddzielają powierzchnie narządów, zapobiegając ich sklejaniu się podczas gojenia.
• Precyzyjna technika operacyjna: Doświadczenie chirurga, delikatne obchodzenie się z tkankami, minimalizacja krwawienia i zapobieganie wysychaniu tkanek podczas operacji również mają duże znaczenie.
• Wczesna mobilizacja po operacji: Delikatny ruch i aktywność fizyczna po zabiegu mogą pomóc w zapobieganiu tworzeniu się zrostów poprzez utrzymanie ruchomości tkanek.

Pamiętaj: Mimo stosowania wszystkich dostępnych metod, nie ma 100% gwarancji, że zrosty nie powstaną. Ważne jest jednak, aby być świadomym ryzyka i rozmawiać z lekarzem o dostępnych opcjach profilaktyki.