Choroba afektywna dwubiegunowa, co warto o niej wiedzieć i jak ją rozpoznać?

Choroba afektywna dwubiegunowa: co warto o niej wiedzieć i jak ją rozpoznać?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to złożone zaburzenie nastroju, które wpływa na miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się drastycznymi zmianami emocjonalnymi, od euforii i nadmiernej energii, po głęboki smutek i apatię. Zrozumienie jej natury jest kluczowe zarówno dla osób dotkniętych ChAD, jak i ich bliskich. Ten artykuł pomoże Ci lepiej poznać to schorzenie i nauczyć się rozpoznawać jego kluczowe objawy.

Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa, często określana skrótem ChAD, to przewlekłe zaburzenie psychiczne, które cechuje się występowaniem skrajnych wahań nastroju. Są to epizody manii (lub hipomanii), depresji oraz okresy remisji, kiedy nastrój jest stabilny. W przeciwieństwie do zwykłych wahań nastroju, które każdy z nas odczuwa, zmiany w ChAD są znacznie intensywniejsze, trwają dłużej i znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie, relacje oraz zdolność do pracy czy nauki.

Ciekawostka: Szacuje się, że ChAD dotyka około 1-2% populacji, niezależnie od płci czy pochodzenia społecznego. Pierwsze objawy najczęściej pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości.

Fazy choroby afektywnej dwubiegunowej

ChAD manifestuje się poprzez cykliczne występowanie kilku charakterystycznych faz. Ich świadomość jest fundamentem do zrozumienia natury zaburzenia.

Epizod manii lub hipomanii

Mania to stan podwyższonego nastroju, który może objawiać się euforią, nadmierną radością, a czasem także drażliwością i wrogością. Osoba w manii często ma zwiększoną energię, potrzebuje mniej snu, jest bardziej rozmowna i ma gonitwę myśli. Może podejmować ryzykowne decyzje, np. wydawać duże sumy pieniędzy, angażować się w niebezpieczne aktywności czy podejmować pochopne decyzje biznesowe. Hipomania to łagodniejsza forma manii, gdzie objawy są mniej nasilone, ale nadal wpływają na funkcjonowanie.

• Zwiększona energia i zmniejszona potrzeba snu.
• Przyspieszona mowa, gonitwa myśli.
• Podwyższona samoocena, poczucie wielkości.
• Rozdrażnienie, niepokój.
• Ryzykowne zachowania.

Epizod depresji

Faza depresyjna w ChAD jest bardzo podobna do depresji jednobiegunowej. Charakteryzuje się głębokim smutkiem, utratą zainteresowań i przyjemności (anhedonia), spadkiem energii i problemami ze snem (bezsenność lub nadmierna senność). Osoba może odczuwać beznadziejność, poczucie winy, mieć problemy z koncentracją i myśli samobójcze.

• Obniżony nastrój, smutek, płaczliwość.
• Utrata energii, zmęczenie.
• Problemy ze snem lub nadmierna senność.
• Utrata apetytu lub jego zwiększenie.
• Trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji.

Epizody mieszane

To szczególnie trudne do rozpoznania stany, w których objawy manii i depresji występują jednocześnie lub bardzo szybko po sobie. Na przykład, osoba może odczuwać silny lęk i smutek, a jednocześnie mieć gonitwę myśli i nadmierną energię. To sprawia, że pacjent jest często bardzo cierpiący i zagubiony.

Jak rozpoznać chorobę afektywną dwubiegunową?

Rozpoznanie ChAD wymaga kompleksowej oceny psychiatrycznej. Nie ma jednego testu, który mógłby jednoznacznie wskazać na to zaburzenie. Kluczowe jest szczegółowe zebranie wywiadu dotyczącego historii wahań nastroju, ich intensywności, czasu trwania oraz wpływu na życie pacjenta.

Zwróć uwagę na:

• Niespójne wzorce nastroju: Czy występują długie okresy (tygodnie lub miesiące) skrajnie podwyższonego nastroju, po których następuje równie długi okres głębokiej depresji?
• Zmiany w zachowaniu: Czy osoba nagle staje się bardzo impulsywna, podejmuje ryzykowne decyzje, ma nagły przypływ energii, a potem popada w apatię i rezygnację?
• Reakcje otoczenia: Czy bliscy zauważają, że "coś jest nie tak" z nastrojem i zachowaniem osoby? Często to właśnie oni pierwsi dostrzegają niepokojące zmiany.
• Wpływ na życie: Czy te wahania znacząco utrudniają funkcjonowanie w pracy, szkole czy w relacjach międzyludzkich?

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś bliskiego objawy ChAD, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty – psychiatry lub psychoterapeuty. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla skutecznego zarządzania chorobą.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Dokładne przyczyny ChAD nie są w pełni poznane, jednak uważa się, że jest to wynik złożonych interakcji czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych.

• Genetyka: Istnieje silny element dziedziczny. Jeśli ktoś w rodzinie chorował na ChAD, ryzyko jest zwiększone.
• Chemia mózgu: Uważa się, że zaburzenia w poziomach neuroprzekaźników (takich jak dopamina, serotonina, noradrenalina) odgrywają rolę w powstawaniu ChAD.
• Struktura i funkcjonowanie mózgu: Badania wskazują na pewne różnice w budowie i aktywności mózgu u osób z ChAD.
• Czynniki środowiskowe: Stresujące wydarzenia życiowe, traumy czy nadużywanie substancji psychoaktywnych mogą wywołać lub zaostrzyć epizody ChAD u osób predysponowanych.

Leczenie i wsparcie

ChAD jest chorobą przewlekłą, ale całkowicie uleczalną w sensie możliwości prowadzenia satysfakcjonującego życia. Kluczem do sukcesu jest kompleksowe leczenie, które zazwyczaj obejmuje:

1. Farmakoterapia: Leki stabilizujące nastrój (np. sole litu, leki przeciwdrgawkowe), leki przeciwpsychotyczne oraz, w niektórych przypadkach, antydepresanty (zawsze pod ścisłą kontrolą, aby nie wywołać manii). Leki te pomagają kontrolować wahania nastroju i zapobiegać nawrotom.
2. Psychoterapia: Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia interpersonalna i rytmów społecznych (IPSRT) czy psychoedukacja pomagają pacjentom zrozumieć chorobę, radzić sobie ze stresem, rozwijać strategie adaptacyjne i poprawiać relacje.
3. Zmiany w stylu życia: Regularny sen, zdrowa dieta, unikanie alkoholu i narkotyków, a także techniki radzenia sobie ze stresem (np. medytacja, joga) są niezwykle ważne w utrzymaniu stabilności nastroju.
4. Wsparcie społeczne: Grupy wsparcia, rodzina i przyjaciele odgrywają kluczową rolę w procesie leczenia i pomagają osobie z ChAD w akceptacji choroby i utrzymaniu motywacji.

Pamiętaj, że leczenie jest procesem indywidualnym i wymaga cierpliwości oraz ścisłej współpracy z zespołem terapeutycznym.

Życie z chorobą afektywną dwubiegunową

Życie z ChAD to wyzwanie, ale z odpowiednim leczeniem i wsparciem można prowadzić pełne i produktywne życie. Kluczowe jest samoświadomość – nauczenie się rozpoznawania wczesnych sygnałów zbliżającego się epizodu, zarówno manii, jak i depresji. Pozwala to na szybką interwencję i zapobieganie eskalacji objawów.

Ważne jest również dbanie o rutynę, utrzymywanie zdrowych nawyków i unikanie czynników wyzwalających. Regularne wizyty u psychiatry i psychoterapeuty są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia i dostosowywania planu leczenia. Pamiętaj, że nie jesteś sam – wsparcie bliskich i społeczności jest nieocenione.