Co to jest dysortografia?

Czy Twoje dziecko zna na pamięć wszystkie zasady ortograficzne, a mimo to w jego zeszytach roi się od błędów? Zanim posądzisz je o lenistwo lub brak uwagi, warto zastanowić się, czy problem nie leży głębiej. Dysortografia, czyli specyficzne trudności w pisaniu, to zaburzenie, które nie ma nic wspólnego z inteligencją, a jego zrozumienie jest pierwszym krokiem do skutecznego wsparcia.

Czym dokładnie jest dysortografia?

Dysortografia to, najprościej mówiąc, specyficzne zaburzenie w nauce pisania, które objawia się trudnościami w opanowaniu poprawnej pisowni, mimo znajomości jej zasad. Osoba z dysortografią może doskonale recytować reguły ortograficzne, ale ma ogromny problem z zastosowaniem ich w praktyce. Ważne jest, aby zrozumieć, że nie jest to wynik zaniedbań edukacyjnych czy niskiego ilorazu inteligencji. To zaburzenie o podłożu neurobiologicznym, związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem określonych obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie informacji językowych.

Dysortografia, dysleksja i dysgrafia – to nie to samo

Te trzy terminy często bywają mylone lub używane zamiennie, choć opisują zupełnie inne trudności. Warto je rozróżnić, aby precyzyjnie zdiagnozować problem i wdrożyć odpowiednią pomoc. Choć mogą występować razem, każde z tych zaburzeń ma swoją specyfikę:

• Dysortografia – trudności z poprawną pisownią (ortografią, interpunkcją).
• Dysleksja – trudności z nauką czytania i rozumieniem tekstu.
• Dysgrafia – trudności z kaligrafią, czyli niskim poziomem graficznym pisma, nieczytelnością i męczliwością ręki.

Możliwe jest więc, że ktoś pisze bardzo starannie i czytelnie (nie ma dysgrafii), ale popełnia mnóstwo błędów ortograficznych (ma dysortografię).

Najczęstsze objawy dysortografii

Symptomy dysortografii mogą być bardzo różnorodne. Do najczęściej spotykanych należą błędy, które wydają się nielogiczne i oporne na standardową naukę. Zwróć uwagę na:

1. Błędy specyficzne: mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. b-p, d-t, g-k), mylenie liter o podobnym kształcie (np. m-n, l-ł-t), opuszczanie, dodawanie lub przestawianie liter i sylab (np. "krokodyl" jako "kodykrol").
2. Błędy w pisowni zmiękczeń: nieprawidłowe użycie "ś", "si", "ć", "ci" itd.
3. Problemy z "ó-u", "rz-ż", "ch-h": notoryczne mylenie tych par, mimo znajomości zasad (np. pisanie "gura" zamiast "góra").
4. Trudności z interpunkcją i wielkimi literami: pomijanie kropek, przecinków czy niestosowanie wielkich liter na początku zdania lub w nazwach własnych.
5. Łączenie i dzielenie wyrazów: nieprawidłowe zapisywanie wyrażeń przyimkowych (np. "wdomu" zamiast "w domu").

Ciekawy przykład

Dla osoby z dysortografią słowo "brzuch" może stanowić ogromne wyzwanie. Może je zapisać jako "bszuch" (przestawienie liter), "bżuh" (błąd ortograficzny) lub "pszuch" (mylenie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych). To pokazuje, jak złożony jest ten problem.

Skąd się bierze ten problem?

Przyczyny dysortografii leżą w sferze poznawczej. Najczęściej wynikają one z zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych, które są kluczowe w procesie nauki pisania. Mówimy tu przede wszystkim o:

• Zaburzeniach percepcji słuchowej: trudności z różnicowaniem dźwięków mowy (tzw. słuch fonemowy), co bezpośrednio przekłada się na błędy w zapisie.
• Zaburzeniach percepcji wzrokowej: problemy z zapamiętywaniem kształtu liter i całych wyrazów.
• Słabej koordynacji wzrokowo-ruchowej: trudności w integracji tego, co oko widzi, z tym, co ręka ma napisać.

Do tego dochodzą często uwarunkowania genetyczne – dysortografia, podobnie jak dysleksja, może występować rodzinnie.

Jak pomóc osobie z dysortografią?

Kluczem do sukcesu jest cierpliwość, zrozumienie i systematyczna praca. Zamiast karcić za błędy, należy stworzyć atmosferę wsparcia. Pierwszym krokiem powinna być profesjonalna diagnoza w poradni psychologiczno-pedagogicznej, która potwierdzi zaburzenie i wskaże kierunek terapii.

Terapia i ćwiczenia

Terapia dysortografii opiera się na regularnych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb ćwiczeniach. Celem jest usprawnienie zaburzonych funkcji. Skuteczne metody to:

• Ćwiczenia słuchu fonemowego: np. różnicowanie głosek, wyodrębnianie sylab i głosek w wyrazach.
• Ćwiczenia pamięci wzrokowej: np. zapamiętywanie kolejności obrazków, a następnie liter i wyrazów.
• Metody polisensoryczne: angażowanie wielu zmysłów jednocześnie, np. pisanie wyrazów palcem na piasku, w powietrzu czy lepienie liter z plasteliny.
• Wykorzystanie mnemotechnik: tworzenie zabawnych wierszyków i skojarzeń ułatwiających zapamiętanie trudnych wyrazów (np. "Pamiętaj, kolego, pisz 'ch' w 'charakter' do tego").
• Gry i zabawy edukacyjne: dyktanda graficzne, rebusy, krzyżówki ortograficzne.

Pamiętaj, że dysortografia to nie wyrok. To wyzwanie, z którym można sobie skutecznie radzić. Dzięki odpowiedniej diagnozie, terapii i wsparciu otoczenia, osoba z dysortografią może w pełni rozwinąć swój potencjał i osiągać sukcesy zarówno w szkole, jak i w dorosłym życiu.