Co to jest stalking?

Wiadomość z nieznanego numeru. "Przypadkowe" spotkanie w miejscu, w którym nigdy wcześniej Cię nie było. Komentarz pod każdym nowym zdjęciem w mediach społecznościowych. Na początku może to wyglądać na dziwny zbieg okoliczności lub nawet niezdarny komplement, ale gdzie leży granica między natarczywością a przestępstwem? Stalking to zjawisko znacznie bardziej powszechne i niebezpieczne, niż mogłoby się wydawać, a jego zrozumienie jest pierwszym krokiem do skutecznej obrony.

Czym jest uporczywe nękanie?

Stalking, w polskim prawie określany jako uporczywe nękanie, to nie jest pojedyncze, niechciane zdarzenie. To schemat powtarzających się zachowań, których celem jest wzbudzenie u ofiary uzasadnionego poczucia zagrożenia, upokorzenia lub istotnego naruszenia jej prywatności. Kluczowe są tutaj dwa słowa: uporczywość i powtarzalność. Jedna niechciana wiadomość to nie stalking, ale dziesiątki telefonów dziennie, nachodzenie w pracy czy śledzenie każdego kroku online – to już podręcznikowe przykłady tego przestępstwa, zdefiniowanego w art. 190a Kodeksu karnego.

Typowe zachowania stalkera

Formy nękania mogą być bardzo zróżnicowane i często ewoluują w czasie, stając się coraz bardziej zuchwałe. Do najczęstszych działań podejmowanych przez stalkerów należą:

• Nieustanne próby kontaktu: setki telefonów (także głuchych), SMS-ów, maili, wiadomości w mediach społecznościowych.
• Fizyczne śledzenie: podążanie za ofiarą, obserwowanie jej domu lub miejsca pracy.
• Nachodzenie: pojawianie się bez zapowiedzi w miejscach, w których przebywa ofiara.
• Niszczenie mienia: rysowanie samochodu, wybijanie szyb, niszczenie ogrodzenia.
• Składanie niechcianych zamówień na dane ofiary lub wysyłanie "prezentów".
• Podszywanie się pod ofiarę i kompromitowanie jej w internecie lub wśród znajomych.

Ciekawostką jest, że samo słowo "stalking" pochodzi z języka angielskiego i pierwotnie odnosiło się do podkradania się do zwierzyny podczas polowania. Ta mroczna geneza doskonale oddaje naturę zjawiska – osaczania i dręczenia ofiary.

Cyberstalking – nękanie w sieci

Rozwój technologii otworzył stalkerom zupełnie nowe, przerażające możliwości. Cyberstalking to odmiana nękania wykorzystująca narzędzia cyfrowe. Może być jeszcze bardziej dotkliwy, ponieważ zaciera granice między życiem prywatnym a publicznym – prześladowca może dotrzeć do ofiary wszędzie i o każdej porze. Przykłady cyberstalkingu to:

• Śledzenie aktywności w mediach społecznościowych i obsesyjne komentowanie każdego wpisu.
• Wykorzystywanie oprogramowania szpiegującego (spyware) do monitorowania komputera lub telefonu ofiary.
• Tworzenie fałszywych profili w celu nękania lub zbierania informacji.
• Upublicznianie prywatnych zdjęć, filmów lub wiadomości bez zgody (tzw. "doxing").
• Śledzenie lokalizacji ofiary za pomocą GPS w telefonie lub ukrytych urządzeń.

Przykład: Wyobraź sobie sytuację, w której były partner, znając hasła do wspólnych kont streamingowych, wykorzystuje funkcję lokalizacji urządzeń, by wiedzieć, gdzie aktualnie przebywasz. To realne zagrożenie, które pokazuje, jak łatwo technologia może stać się bronią w rękach stalkera.

Co robić, gdy padniesz ofiarą stalkingu?

Poczucie bezradności i strachu to naturalna reakcja na nękanie. Pamiętaj jednak, że nie jesteś sam/a i istnieją konkretne kroki, które możesz podjąć, aby się chronić i pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności.

1. Postaw jasną granicę. Na samym początku, jednorazowo i w sposób niedający pola do interpretacji (np. w wiadomości SMS), poinformuj stalkera, że nie życzysz sobie żadnego kontaktu. Potem konsekwentnie ignoruj wszelkie jego próby.
2. Dokumentuj absolutnie wszystko. Zapisuj daty i godziny każdego incydentu. Rób zrzuty ekranu wiadomości i komentarzy, nagrywaj rozmowy (jeśli to możliwe), zachowuj maile. To kluczowy materiał dowodowy.
3. Poinformuj otoczenie. Powiedz o sytuacji rodzinie, przyjaciołom, a także pracodawcy lub ochronie w miejscu pracy. Wsparcie bliskich jest bezcenne, a poinformowane osoby mogą pomóc w zapewnieniu Ci bezpieczeństwa.
4. Zabezpiecz swoją prywatność. Zmień hasła do wszystkich kont, ustaw profile w mediach społecznościowych jako prywatne i przejrzyj, kto ma do nich dostęp. Sprawdź ustawienia lokalizacji w telefonie.
5. Zgłoś sprawę na policję. Stalking to przestępstwo ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Zabierz ze sobą wszystkie zebrane dowody i złóż oficjalne zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Nie bagatelizuj zagrożenia – Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze.

Pamiętaj, stalking to forma przemocy psychicznej, która niszczy poczucie bezpieczeństwa. Rozpoznanie problemu, zebranie dowodów i zdecydowane działanie to najlepsza droga do odzyskania spokoju i kontroli nad własnym życiem. Nie wahaj się prosić o pomoc.