Co to znaczy kredyt indeksowany we frankach szwajcarskich?

Kredyty we frankach szwajcarskich przez lata były synonimem finansowej pułapki dla tysięcy Polaków. Choć dziś ich popularność drastycznie spadła, a spory sądowe z bankami stały się codziennością, wciąż wiele osób nie do końca rozumie, na czym polegał mechanizm ich działania. Zrozumienie istoty kredytu indeksowanego do CHF to klucz do pojęcia, skąd wzięły się problemy tak zwanych "frankowiczów" i dlaczego pozornie atrakcyjna oferta okazała się tak ryzykowna.

Czym jest kredyt indeksowany?

Mówiąc najprościej, kredyt indeksowany do waluty obcej to zobowiązanie, które jest udzielane i wypłacane w złotówkach (PLN), jednak jego wartość jest przeliczana na walutę obcą (w tym przypadku franka szwajcarskiego, czyli CHF) w dniu uruchomienia środków. Oznacza to, że kwota, którą kredytobiorca faktycznie musi spłacić, jest wyrażona we frankach. Mimo że umowa kredytowa opiewa na konkretną kwotę w PLN, saldo zadłużenia od samego początku jest zależne od kursu waluty indeksacji.

Mechanizm działania w praktyce

Aby w pełni zrozumieć ten mechanizm, warto rozbić go na dwa kluczowe momenty: wypłatę kredytu oraz jego spłatę. To właśnie w tych dwóch punktach kryje się cała specyfika i ryzyko tego produktu finansowego.

Dzień uruchomienia kredytu

W dniu podpisania umowy kredytobiorca wnioskował o określoną kwotę w polskich złotych, np. 300 000 PLN. Bank, uruchamiając kredyt, przeliczał tę kwotę na franki szwajcarskie po swoim wewnętrznym kursie kupna waluty. Jeśli w tym dniu kurs kupna CHF wynosił 2,00 PLN, saldo zadłużenia kredytobiorcy wynosiło 150 000 CHF. Od tego momentu, mimo że kredytobiorca otrzymał na konto złotówki, jego dług był wyrażony we frankach.

Spłata comiesięcznych rat

Spłata następowała również w złotówkach. Jednak wysokość raty była najpierw obliczana we frankach szwajcarskich (jako część kapitałowa plus odsetki od salda w CHF). Następnie bank przeliczał tę kwotę z CHF na PLN, ale tym razem stosując swój własny kurs sprzedaży. Kurs sprzedaży jest niemal zawsze wyższy od kursu kupna. Różnica między tymi kursami to tzw. spread walutowy, który stanowił dodatkowy, ukryty koszt dla kredytobiorcy.

Główne ryzyko - pułapka kursowa

Największym zagrożeniem kredytu indeksowanego jest ryzyko kursowe. Kredytobiorca jest całkowicie uzależniony od wahań kursu franka szwajcarskiego w stosunku do złotówki. Wzrost kursu CHF powodował dwie negatywne konsekwencje:

1. Wzrost miesięcznej raty – Rata obliczona w CHF, po przeliczeniu na PLN po wyższym kursie, stawała się znacznie droższa.
2. Wzrost całkowitego zadłużenia – Mimo regularnej spłaty, kapitał pozostały do spłaty, wyrażony w PLN, mógł rosnąć.

Ciekawostka: Wyobraźmy sobie kredytobiorcę z naszego przykładu, który po kilku latach spłacił równowartość 20 000 CHF. Jego zadłużenie spadło do 130 000 CHF. Jeśli jednak w tym czasie kurs franka wzrósł z 2,00 PLN do 4,50 PLN, to jego dług w przeliczeniu na złotówki wynosił już 585 000 PLN! To znacznie więcej niż pierwotnie pożyczone 300 000 PLN, mimo kilku lat regularnych spłat.

Dlaczego kredyty frankowe były tak popularne?

U podstaw ich popularności leżały niższe stopy procentowe w Szwajcarii. Oprocentowanie kredytów w CHF, oparte na wskaźniku LIBOR, było znacznie niższe niż oprocentowanie kredytów złotówkowych opartych na wskaźniku WIBOR. To sprawiało, że początkowe raty kredytów frankowych były odczuwalnie niższe, co kusiło wiele osób szukających tańszego sposobu na sfinansowanie zakupu nieruchomości. Banki często przedstawiały te produkty jako bezpieczne, minimalizując informacje o potężnym ryzyku kursowym.

Podsumowanie kluczowych cech

Aby usystematyzować wiedzę, oto najważniejsze cechy kredytu indeksowanego do CHF:

• Kwota kredytu w umowie jest wyrażona w PLN.
• W dniu wypłaty kwota ta jest przeliczana na CHF i staje się saldem zadłużenia.
• Spłata rat odbywa się w PLN, ale ich wysokość jest najpierw kalkulowana w CHF.
• Kredytobiorca ponosi całkowite ryzyko zmiany kursu walutowego.
• Bank stosuje podwójne przeliczenia walutowe, często zarabiając na spreadzie.

Zrozumienie tych mechanizmów pozwala nie tylko ocenić historyczne wydarzenia na rynku finansowym, ale także wyciągnąć wnioski na przyszłość, by podejmować bardziej świadome i bezpieczne decyzje kredytowe.