Czego można zażądać przy sądowym podziale majątku?

Rozstanie i konieczność podziału wspólnie gromadzonego przez lata majątku to jeden z najtrudniejszych etapów w życiu. Emocje często biorą górę nad rozsądkiem, a wizja sądowej batalii wydaje się przytłaczająca. Warto jednak wiedzieć, że postępowanie sądowe o podział majątku to sformalizowany proces, który rządzi się jasnymi zasadami. Zrozumienie, czego można się w jego trakcie domagać, pozwala nie tylko lepiej zabezpieczyć swoje interesy, ale także podejść do całej sprawy z większym spokojem i przygotowaniem.

Czym jest sądowy podział majątku?

Sądowy podział majątku to procedura, której celem jest rozdysponowanie składników należących do majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej. Najczęściej ma to miejsce po rozwodzie, ale również w przypadku separacji czy podpisania intercyzy w trakcie trwania małżeństwa. Kluczowe jest zrozumienie, że podziałowi podlega wyłącznie majątek wspólny, czyli wszystko to, czego małżonkowie dorobili się w czasie trwania małżeństwa, działając razem. Majątki osobiste każdego z małżonków co do zasady nie wchodzą do tej puli.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Zanim przejdziemy do konkretnych żądań, warto wiedzieć, co typowo stanowi majątek wspólny. Choć każda sytuacja jest inna, do najczęstszych składników zaliczamy:

• Wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
• Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. czynsz z najmu mieszkania odziedziczonego przez jednego z nich).
• Środki zgromadzone na rachunkach bankowych, w funduszach emerytalnych (OFE, IKE, IKZE).
• Nieruchomości (mieszkania, domy, działki) i ruchomości (samochody, meble, sprzęt RTV/AGD) nabyte w trakcie trwania wspólności.
• Papiery wartościowe, udziały w spółkach, oszczędności i inwestycje.

Ważna ciekawostka: Przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę wchodzą do majątku osobistego, chyba że darczyńca lub spadkodawca postanowił inaczej i zaznaczył, że darowizna ma wejść do majątku wspólnego obojga małżonków.

Główne żądania w postępowaniu o podział majątku

Postępowanie sądowe daje stronom szeroki wachlarz możliwości. Nie chodzi tylko o proste "przecięcie tortu na pół". Oto, czego można się domagać:

1. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Zasadą jest, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Jednakże z ważnych powodów, każdy z małżonków może żądać, aby sąd ustalił nierówne udziały. Co to oznacza w praktyce? Należy udowodnić, że jeden z małżonków w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstawania majątku (np. przez trwonienie pieniędzy na hazard, uzależnienia) lub że jego wkład (np. praca, starania o wychowanie dzieci i prowadzenie domu) był znacznie mniejszy, podczas gdy druga strona przyczyniła się do jego powstania w stopniu znacznie wyższym niż wynikałoby to z równego podziału.

2. Podział majątku w naturze

To podstawowy i preferowany przez sąd sposób podziału. Polega on na fizycznym podzieleniu składników majątku. Jest to możliwe, gdy dany przedmiot da się podzielić bez istotnej straty na jego wartości.

• Przykład: Jeśli małżonkowie posiadają dużą działkę budowlaną, można zażądać jej geodezyjnego podziału na dwie mniejsze, równe parcele. Podobnie, duży dom jednorodzinny teoretycznie można podzielić na dwa niezależne lokale mieszkalne.

3. Przyznanie rzeczy jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty

To najczęstsze rozwiązanie w przypadku dóbr niepodzielnych, takich jak mieszkanie czy samochód. Jeden z małżonków może zażądać przyznania mu danej rzeczy na wyłączną własność, zobowiązując się jednocześnie do spłaty drugiego małżonka w wysokości odpowiadającej jego udziałowi. Wartość nieruchomości lub rzeczy jest ustalana na podstawie zgodnych oświadczeń stron lub, w przypadku sporu, opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego. Sąd może rozłożyć spłatę na raty, maksymalnie na okres 10 lat.

4. Sprzedaż rzeczy wspólnych (podział cywilny)

Gdy żaden z małżonków nie chce lub nie może przejąć danego składnika majątku (np. mieszkania obciążonego wysokim kredytem), a podział fizyczny nie wchodzi w grę, można zażądać, aby sąd nakazał jego sprzedaż. Postępuje się wtedy zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, co najczęściej oznacza licytację komorniczą. Uzyskana ze sprzedaży kwota, po potrąceniu kosztów, jest dzielona między małżonków zgodnie z ich udziałami.

5. Rozliczenie nakładów i wydatków

To niezwykle istotny element postępowania. Można żądać zwrotu wartości:

• Nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny. Przykład: Żona otrzymała w darowiźnie od rodziców 50 000 zł (co stanowi jej majątek osobisty) i przeznaczyła te pieniądze na remont wspólnego mieszkania. Przy podziale majątku może żądać zwrotu tej kwoty.
• Wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty drugiego małżonka. Przykład: Małżonkowie ze wspólnych oszczędności spłacili kredyt, który mąż zaciągnął na samochód jeszcze przed ślubem. Mąż może żądać rozliczenia połowy tej spłaconej kwoty.

Warto pamiętać, że rozliczeniu podlegają także długi spłacone z majątku wspólnego, które obciążały tylko jednego z małżonków.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Podział majątku to proces skomplikowany, ale znajomość swoich praw jest kluczowa. Należy pamiętać, że sąd dzieli aktywa, a nie pasywa. Oznacza to, że kredyt hipoteczny nie podlega podziałowi. Nawet jeśli mieszkanie zostanie przyznane jednemu z małżonków, oboje nadal pozostają solidarnymi dłużnikami wobec banku. Rozwiązanie tej kwestii wymaga osobnych ustaleń z instytucją finansową. Dokładne przygotowanie, zebranie dokumentacji i zrozumienie możliwych żądań to fundament, który pozwala przejść przez ten trudny proces w sposób bardziej świadomy i z korzyścią dla swojej przyszłości finansowej.