Czy mleko UHT jest zdrowe?

Stojąc przed sklepową półką, często stajemy przed dylematem: sięgnąć po mleko z lodówki czy to w kartonie, które może stać w temperaturze pokojowej miesiącami? Mleko UHT, bo o nim mowa, budzi skrajne emocje – dla jednych jest synonimem wygody, dla innych produktem pozbawionym wartości. Czy prawda leży pośrodku? Czas rozprawić się z mitami i sprawdzić, co tak naprawdę kryje się w popularnym kartonie.

Czym dokładnie jest mleko UHT?

Skrót UHT pochodzi od angielskiego terminu Ultra High Temperature, co oznacza sterylizację w ultra wysokiej temperaturze. Proces ten polega na błyskawicznym podgrzaniu mleka do temperatury 135-150°C na zaledwie kilka sekund, a następnie natychmiastowym jego schłodzeniu. Cały zabieg odbywa się w sterylnych warunkach, a mleko trafia do aseptycznych, wielowarstwowych opakowań. To właśnie ta kombinacja sterylizacji i specjalnego opakowania sprawia, że mleko UHT ma tak długi termin przydatności do spożycia bez konieczności przechowywania w lodówce (przed otwarciem).

Różnica między pasteryzacją a sterylizacją

Warto odróżnić proces UHT od tradycyjnej pasteryzacji. Pasteryzacja to podgrzewanie mleka do niższej temperatury (zwykle ok. 72°C) przez kilkanaście sekund. Niszczy ona większość drobnoustrojów chorobotwórczych, ale nie eliminuje wszystkich form przetrwalnikowych bakterii. Dlatego mleko pasteryzowane, zwane potocznie "świeżym", ma krótki termin ważności i wymaga przechowywania w chłodzie. Sterylizacja UHT jest znacznie bardziej intensywna, co prowadzi do niemal całkowitej jałowości produktu.

Wartości odżywcze pod lupą

Największe kontrowersje wokół mleka UHT dotyczą jego wartości odżywczych. Czy intensywne podgrzewanie faktycznie "zabija" wszystko, co w mleku cenne? Spójrzmy na fakty.

• Białko: Główne białka mleka, czyli kazeina, są odporne na wysoką temperaturę. Częściowej denaturacji ulegają jedynie delikatniejsze białka serwatkowe, co jednak nie wpływa znacząco na ich przyswajalność i wartość odżywczą dla organizmu.
• Tłuszcze: Zawartość i struktura tłuszczu w mleku UHT pozostają praktycznie niezmienione w porównaniu do mleka świeżego.
• Wapń i minerały: To jeden z najważniejszych argumentów "za". Zawartość wapnia, fosforu i innych kluczowych minerałów jest w mleku UHT taka sama jak w mleku pasteryzowanym. Proces termiczny nie ma na nie wpływu.
• Witaminy: Tutaj pojawiają się największe różnice. Wysoka temperatura powoduje częściowe straty niektórych witamin wrażliwych na jej działanie. Szacuje się, że mleko UHT może zawierać o około 10-20% mniej witaminy B12, B1, kwasu foliowego czy witaminy C niż mleko świeże. Jednak straty te nie są na tyle duże, by dyskwalifikować ten produkt jako źródło składników odżywczych.

Mity i fakty o mleku w kartonie

Wokół mleka UHT narosło wiele nieporozumień. Czas je wyjaśnić.

1. Mit: Mleko UHT zawiera konserwanty. To absolutna nieprawda. Jego długa trwałość to wyłącznie zasługa procesu sterylizacji i hermetycznego opakowania, które chroni zawartość przed światłem, powietrzem i drobnoustrojami. Do mleka UHT nie dodaje się żadnych konserwantów.
2. Fakt: Ma inny smak. Wysoka temperatura prowadzi do tzw. reakcji Maillarda, w wyniku której powstają związki nadające mleku charakterystyczny, lekko "gotowany" lub karmelowy posmak. Dla jednych jest on wadą, dla innych zaletą – to kwestia indywidualnych preferencji.
3. Mit: To produkt "martwy" i bezwartościowy. Chociaż proces UHT niszczy enzymy i część witamin, mleko wciąż pozostaje doskonałym źródłem pełnowartościowego białka i łatwo przyswajalnego wapnia. Nazywanie go bezwartościowym jest dużym nadużyciem.

Ciekawostka

Czy wiesz, że technologia UHT zrewolucjonizowała dystrybucję mleka na świecie? W krajach o gorącym klimacie lub słabo rozwiniętej infrastrukturze chłodniczej, mleko UHT jest często jedynym sposobem na zapewnienie dostępu do bezpiecznego i trwałego produktu mlecznego szerokim masom ludności.

Podsumowanie: Czy warto pić mleko UHT?

Odpowiedź brzmi: tak, mleko UHT jest zdrowym i bezpiecznym produktem, który może stanowić cenny element zbilansowanej diety. Choć traci niewielką część witamin w porównaniu do mleka świeżego, wciąż dostarcza kluczowych składników odżywczych, takich jak białko i wapń, w niezmienionej formie. Jego największymi zaletami są wygoda, bezpieczeństwo mikrobiologiczne i długa trwałość. Wybór między mlekiem UHT a pasteryzowanym powinien zależeć od Twoich priorytetów – jeśli cenisz sobie wygodę i zawsze chcesz mieć zapas mleka w szafce, UHT będzie idealnym rozwiązaniem. Jeśli natomiast preferujesz smak świeżego mleka i spożywasz je regularnie, sięgnij po to z lodówki. Najważniejsze jest, aby w ogóle uwzględniać mleko i jego przetwory w diecie, niezależnie od wybranej formy technologicznej.