Czy należy mi się 500 jeśli mąż pracuje za granicą?

Sytuacja, w której jeden z rodziców pracuje za granicą, a drugi mieszka z dzieckiem w Polsce, rodzi wiele pytań dotyczących prawa do świadczeń wychowawczych. Czy w takim przypadku przysługuje popularne świadczenie, znane dawniej jako 500+, a obecnie 800+? Odpowiedź nie jest jednoznaczna i zależy od przepisów unijnych dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które mają na celu uniknięcie pobierania podwójnych świadczeń na te same dzieci w różnych krajach.

Kluczowa zasada: pierwszeństwo kraju zatrudnienia

Podstawową regułą w Unii Europejskiej jest to, że pierwszeństwo do wypłaty świadczeń rodzinnych ma kraj, w którym wykonywana jest praca. Oznacza to, że jeśli Pani mąż pracuje i podlega ubezpieczeniu społecznemu np. w Niemczech, Holandii czy Francji, to właśnie ten kraj jest w pierwszej kolejności zobowiązany do wypłaty zasiłku rodzinnego. Polska instytucja, czyli ZUS, musi w takiej sytuacji ustalić, czy w drugim państwie przysługują Państwu świadczenia i w jakiej wysokości.

To mechanizm, który ma zapobiegać pobieraniu pełnych świadczeń w dwóch krajach jednocześnie. Nie oznacza to jednak automatycznej utraty prawa do polskiego wsparcia. Cały proces opiera się na współpracy między instytucjami obu państw, co niestety często wydłuża czas oczekiwania na decyzję.

Jak wygląda procedura w praktyce?

Mimo że jeden z rodziców pracuje za granicą, wniosek o świadczenie 800+ należy złożyć w Polsce, w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Należy w nim jednak bezwzględnie poinformować o fakcie pracy drugiego rodzica poza granicami kraju. Zatajenie tej informacji może prowadzić do poważnych konsekwencji, łącznie z koniecznością zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami.

Po otrzymaniu wniosku, ZUS przekazuje sprawę do odpowiedniego Urzędu Wojewódzkiego, który specjalizuje się w koordynacji świadczeń. Urząd ten kontaktuje się z odpowiednikiem w kraju, w którym pracuje drugi rodzic, aby ustalić, czy i jakie świadczenia tam przysługują. To właśnie na podstawie tych informacji podejmowana jest ostateczna decyzja.

Scenariusze wypłaty świadczenia

Decyzja o przyznaniu polskiego świadczenia zależy od tego, co ustali Urząd Wojewódzki. Możliwe są trzy główne scenariusze:

1. Kraj zagraniczny przyznaje świadczenie wyższe niż 800 zł: W takiej sytuacji Polska nie wypłaci świadczenia. Zgodnie z zasadą pierwszeństwa, pełne wsparcie zapewnia kraj, w którym rodzic pracuje. Przykład: Niemieckie świadczenie Kindergeld wynosi 250 euro, czyli znacznie więcej niż 800 zł. Rodzina otrzyma więc tylko świadczenie z Niemiec.
2. Kraj zagraniczny przyznaje świadczenie niższe niż 800 zł: W tym przypadku Polska wypłaci tzw. dodatek dyferencyjny. Jest to różnica między kwotą polskiego świadczenia a świadczeniem zagranicznym. Przykład: Jeśli świadczenie w innym kraju wynosi równowartość 500 zł, Polska dopłaci brakujące 300 zł.
3. W kraju zagranicznym nie przysługuje żadne świadczenie: Jeśli okaże się, że pomimo pracy za granicą rodzina nie kwalifikuje się do otrzymania tamtejszych świadczeń rodzinnych (np. z powodu zbyt krótkiego okresu zatrudnienia), Polska wypłaci pełną kwotę 800 zł.

Co jeśli praca jest poza Unią Europejską?

Warto wiedzieć, że opisane wyżej zasady koordynacji dotyczą krajów Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz Szwajcarii. Jeśli natomiast mąż pracuje w kraju, który nie należy do tego obszaru i z którym Polska nie ma specjalnej umowy o zabezpieczeniu społecznym (np. USA, Kanada, Australia), sytuacja jest inna. Wówczas jego dochody traktowane są jako dochody z tzw. "kraju trzeciego" i zazwyczaj nie mają wpływu na prawo do świadczenia 800+ w Polsce. W takim przypadku świadczenie powinno być wypłacone w pełnej wysokości przez polski ZUS.

Ciekawostka: Czas oczekiwania

Należy uzbroić się w cierpliwość. Sprawy z elementem zagranicznym trwają znacznie dłużej niż standardowe postępowania. Komunikacja między urzędami w różnych krajach bywa czasochłonna, dlatego ostateczna decyzja może zapaść nawet po kilku miesiącach. Jeśli jednak świadczenie zostanie przyznane, ZUS wypłaci je z wyrównaniem od momentu złożenia wniosku.