Czy pracodawca musi dopłacić do okularów?

Wzrok to jeden z naszych najcenniejszych zmysłów, a wielogodzinna praca przed ekranem komputera może go znacząco nadwyrężyć. Coraz więcej pracowników biurowych skarży się na zmęczenie oczu, bóle głowy czy pogorszenie ostrości widzenia. W takiej sytuacji okulary korekcyjne stają się nie luksusem, a koniecznością. Pojawia się jednak kluczowe pytanie: czy koszt ich zakupu musi w całości obciążać pracownika? Okazuje się, że polskie prawo pracy przewiduje w tej kwestii konkretne rozwiązania.

Obowiązek pracodawcy a przepisy prawa

Kwestię dofinansowania do okularów reguluje przede wszystkim Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Zgodnie z § 8 ust. 2 tego aktu, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. To nie jest więc dobra wola firmy, a jej prawny obowiązek.

Kiedy dokładnie przysługuje refundacja?

Aby móc ubiegać się o dofinansowanie, muszą zostać spełnione łącznie dwa podstawowe warunki. Warto je znać, aby uniknąć nieporozumień z działem kadr.

• Czas pracy przy komputerze: Pracownik musi użytkować monitor ekranowy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. W praktyce dla osoby zatrudnionej na pełen etat oznacza to minimum 4 godziny dziennie.
• Zalecenie lekarskie: Konieczność stosowania okularów musi wynikać z orzeczenia lekarskiego, wydanego przez lekarza medycyny pracy w ramach badań profilaktycznych (wstępnych, okresowych lub kontrolnych). Prywatna wizyta u okulisty i przyniesienie zaświadczenia nie jest podstawą do roszczeń.

Co ważne, obowiązek pracodawcy powstaje w momencie, gdy lekarz medycyny pracy stwierdzi, że wzrok pracownika pogorszył się w stopniu wymagającym korekcji w związku z pracą przy monitorze. Nie ma znaczenia, czy pracownik miał wadę wzroku już wcześniej.

Wysokość dofinansowania – ile można otrzymać?

Przepisy nie określają konkretnej kwoty, jaką pracodawca musi zwrócić pracownikowi. Wysokość dofinansowania oraz częstotliwość jego przyznawania powinny być uregulowane w wewnętrznych aktach firmy, takich jak regulamin pracy lub odrębne zarządzenie. Kwota ta powinna być jednak racjonalna i umożliwiać zakup standardowych okularów – czyli oprawek oraz szkieł korekcyjnych zgodnych z zaleceniem lekarza.

Pracodawca nie ma obowiązku finansowania markowych, designerskich oprawek czy dodatkowych udogodnień, takich jak powłoka antyrefleksyjna czy fotochromowa, chyba że lekarz medycyny pracy jednoznacznie wskaże je w zaświadczeniu jako niezbędne na danym stanowisku pracy. W praktyce firmy najczęściej ustalają stałą kwotę refundacji, np. 300 lub 400 zł, co dwa lub trzy lata.

A co z soczewkami kontaktowymi?

To jedna z najczęściej pojawiających się wątpliwości. Rozporządzenie mówi wprost o "okularach korygujących". Większość interpretacji, w tym stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy, skłania się ku temu, że podstawowy obowiązek pracodawcy dotyczy właśnie okularów. Jednak Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń stwierdził, że jeśli lekarz medycyny pracy zaleci stosowanie soczewek kontaktowych jako niezbędnych do korekcji danej wady wzroku przy pracy z komputerem, pracodawca również powinien je zrefundować. Kluczowe jest tu więc precyzyjne zalecenie lekarskie.

Jak wygląda procedura krok po kroku?

Proces ubiegania się o zwrot kosztów jest zazwyczaj prosty i sformalizowany. Warto trzymać się poniższej ścieżki:

1. Otrzymaj od pracodawcy skierowanie na badania okresowe lub kontrolne do lekarza medycyny pracy.
2. Podczas wizyty lekarz (po badaniu okulistycznym) wystawia zaświadczenie o konieczności stosowania okularów korekcyjnych do pracy przy komputerze.
3. Kup okulary i poproś o wystawienie imiennej faktury (lub rachunku) na swoje dane.
4. Złóż u pracodawcy (najczęściej w dziale HR) wniosek o refundację kosztów, załączając kopię zaświadczenia lekarskiego oraz oryginał faktury.

Ciekawostka: praca zdalna i umowa zlecenie

Obowiązek dofinansowania okularów dotyczy również pracowników wykonujących swoje obowiązki w trybie pracy zdalnej, o ile spełniają kryterium czasowe pracy przy monitorze. Natomiast w przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy o dzieło, te przepisy co do zasady nie mają zastosowania. Wynikają one bezpośrednio z Kodeksu Pracy, który reguluje stosunek pracy, a nie inne formy współpracy.