Czy pracownik może Mobbingować pracownika?

Mobbing w miejscu pracy to zjawisko, które kojarzymy głównie z przełożonym wywierającym presję na podwładnego. Jednak czy to jedyna możliwa forma nękania? Czy pracownik może mobbować innego pracownika? Odpowiedź brzmi: tak, a mobbing rówieśniczy, choć często niedoceniany, jest równie destrukcyjny i stanowi poważne wyzwanie dla każdego środowiska zawodowego.

Mobbing: Co to jest i kto może być sprawcą?

Zgodnie z Kodeksem Pracy, mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu go, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu. Kluczowe jest tu słowo "dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi". Prawo nie precyzuje, że sprawcą musi być przełożony. Oznacza to, że każda osoba w organizacji, w tym inny pracownik na tym samym lub podobnym stanowisku, może dopuścić się mobbingu.

Mobbing horyzontalny: Gdy kolega staje się oprawcą

Gdy sprawcą mobbingu jest inny pracownik na tym samym szczeblu hierarchii, mówimy o mobbing horyzontalnym (lub rówieśniczym). Jest to forma nękania, która może być szczególnie podstępna, ponieważ często początkowo bywa bagatelizowana jako zwykły konflikt interpersonalny lub "docieranie się" zespołu. Niestety, z czasem może eskalować, prowadząc do poważnych konsekwencji dla ofiary.

Przykłady zachowań mobbingowych między pracownikami:

• Umyślne wykluczanie z grupy: Ignorowanie podczas spotkań, nieudzielanie informacji kluczowych dla pracy, niezapraszanie na wspólne wyjścia czy przerwy.
• Rozpowszechnianie plotek i oszczerstw: Sianie nieprawdziwych informacji na temat życia prywatnego lub kompetencji zawodowych ofiary.
• Podważanie autorytetu i kompetencji: Publiczne krytykowanie pracy, ośmieszanie pomysłów, umniejszanie osiągnięć.
• Sabotaż pracy: Celowe ukrywanie dokumentów, zmienianie danych, opóźnianie przekazywania informacji, co utrudnia wykonanie zadań.
• Agresja słowna: Obrażanie, wyśmiewanie, używanie wulgarnego języka skierowanego przeciwko ofierze.
• Nadmierna krytyka: Ciągłe i nieuzasadnione znajdowanie błędów, nawet w drobnych sprawach.

Dlaczego dochodzi do mobbingu horyzontalnego?

Przyczyny mobbingu rówieśniczego są złożone. Często wynikają z zazdrości o sukcesy, awanse czy lepsze relacje z przełożonymi. Inne motywy to chęć wyeliminowania konkurencji, poczucie zagrożenia własnej pozycji, a także frustracja, kompleksy czy po prostu zła wola sprawcy. Niekiedy również zła kultura organizacyjna, brak jasnych zasad komunikacji i rozwiązywania konfliktów, a także bierność przełożonych mogą sprzyjać rozwojowi takich zachowań.

Konsekwencje dla ofiary i obowiązek pracodawcy

Ofiary mobbingu horyzontalnego doświadczają podobnych, jeśli nie gorszych, skutków jak w przypadku mobbingu wertykalnego. Mogą to być: stres, lęk, depresja, bezsenność, problemy zdrowotne, utrata motywacji, a w konsekwencji nawet wypalenie zawodowe i odejście z pracy. Co ważne, pracodawca ma prawny obowiązek przeciwdziałania mobbingowi, niezależnie od tego, kto jest jego sprawcą. Zgodnie z art. 94³ § 1 Kodeksu Pracy, pracodawca jest zobowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Oznacza to, że musi podjąć wszelkie możliwe kroki, aby zapobiegać takim zachowaniom, a w przypadku ich wystąpienia – skutecznie interweniować. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością prawną pracodawcy.

Co robić, gdy jesteś ofiarą lub świadkiem?

Jeśli jesteś ofiarą mobbingu horyzontalnego, nie bagatelizuj problemu i nie próbuj radzić sobie sam(a).

1. Dokumentuj: Zapisuj daty, godziny, opis sytuacji, świadków. Zbieraj wszelkie dowody (e-maile, wiadomości).
2. Rozmawiaj: Zaufaj komuś – przyjacielowi, rodzinie. W pracy porozmawiaj z zaufanym przełożonym, działem HR, przedstawicielem związków zawodowych lub inną osobą odpowiedzialną za etykę w firmie.
3. Szukaj wsparcia: Rozważ skorzystanie z pomocy psychologa lub prawnika specjalizującego się w prawie pracy.
4. Zgłoś formalnie: Jeśli rozmowy nie przyniosą rezultatu, złóż formalną skargę do pracodawcy. Może to być wewnętrzna procedura antymobbingowa.

Jeśli jesteś świadkiem mobbingu, nie bądź bierny. Twoja interwencja lub zgłoszenie mogą być kluczowe dla powstrzymania nękania i wsparcia ofiary. Pamiętaj, że kultura organizacyjna oparta na wzajemnym szacunku to odpowiedzialność nas wszystkich.

Ciekawostka: Syndrom sztokholmski w pracy?

Chociaż to zjawisko jest rzadkie i bardziej kojarzone z sytuacjami ekstremalnymi, to w kontekście mobbingu horyzontalnego czasem można zaobserwować pewne jego subtelne elementy. Ofiara, chcąc przetrwać lub zyskać akceptację, może próbować dostosować się do agresorów, a nawet bronić ich zachowań. To pokazuje, jak silny może być mechanizm adaptacji do toksycznego środowiska i jak ważne jest wczesne rozpoznawanie i przerwanie cyklu mobbingu.