Czym jest terapia dialektyczno/behawioralna i jak może pomóc osobom z zaburzeniami osobowości?

Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) to zaawansowana forma terapii poznawczo-behawioralnej, która zrewolucjonizowała podejście do leczenia złożonych problemów emocjonalnych. Pierwotnie opracowana dla osób z zaburzeniem osobowości z pogranicza (Borderline Personality Disorder – BPD), dziś jest cenionym narzędziem pomagającym w radzeniu sobie z intensywnymi emocjami, impulsywnością i trudnościami w relacjach. Jeśli czujesz, że Twoje emocje wymykają się spod kontroli, a relacje z innymi są burzliwe, DBT może okazać się kluczem do odzyskania równowagi i budowania satysfakcjonującego życia.

Czym jest terapia dialektyczno-behawioralna?

DBT została stworzona przez dr Marshę Linehan w latach 70. XX wieku. Jej nazwa odzwierciedla dwa kluczowe filary: "dialektyka" odnosi się do poszukiwania równowagi między akceptacją a zmianą, a "behawioralna" podkreśla skupienie na nauce konkretnych umiejętności radzenia sobie. Terapia ta zakłada, że osoby z zaburzeniami emocjonalnymi często doświadczają silnej dysregulacji emocjonalnej, czyli trudności w kontrolowaniu intensywności, czasu trwania i częstotliwości swoich emocji. DBT uczy, jak akceptować siebie i swoje doświadczenia, jednocześnie dążąc do konstruktywnych zmian w zachowaniu.

Program DBT zazwyczaj składa się z kilku elementów, które wzajemnie się uzupełniają:

• Terapia indywidualna: Spotkania z terapeutą, podczas których pracuje się nad konkretnymi problemami i stosowaniem umiejętności w życiu codziennym.
• Trening umiejętności grupowych: Sesje, na których uczestnicy uczą się i ćwiczą cztery kluczowe moduły umiejętności. To serce DBT, gdzie zdobywa się praktyczne narzędzia.
• Trening telefoniczny (coaching): Krótkie rozmowy z terapeutą, które pomagają zastosować nowo nabyte umiejętności w trudnych sytuacjach "na żywo".
• Zespół konsultacyjny dla terapeutów: To element, który wspiera samych terapeutów, zapewniając im wsparcie i pomagając unikać wypalenia zawodowego.

Kluczowe umiejętności rozwijane w DBT

DBT koncentruje się na nauce czterech głównych zestawów umiejętności, które pomagają w radzeniu sobie z wyzwaniami życia:

Uważność (mindfulness)

Uważność to podstawa wszystkich innych umiejętności w DBT. Polega na świadomym skupianiu uwagi na chwili obecnej, obserwacji swoich myśli, uczuć i doznań ciała bez osądzania. Uczy, jak być obecnym w swoim życiu, zamiast być pochłoniętym przez przeszłe żale czy przyszłe obawy. Na przykład, podczas intensywnej emocji, zamiast reagować impulsywnie, można spróbować po prostu zauważyć, co się dzieje w ciele i umyśle, pozwalając emocji przepłynąć.

Tolerancja dystresu

Ten moduł uczy, jak przetrwać intensywne, bolesne emocje i kryzysy, nie pogarszając sytuacji. Zamiast uciekać się do destrukcyjnych zachowań (np. samookaleczeń, używek), osoby uczą się technik, które pomagają przetrwać trudne chwile. Przykładem jest technika TIPP (Temperature – obniżenie temperatury ciała, Intense exercise – intensywny wysiłek fizyczny, Paced breathing – oddychanie w tempie, Paired muscle relaxation – napinanie i rozluźnianie mięśni), która szybko obniża fizjologiczne pobudzenie.

Regulacja emocji

Umiejętności z tego modułu pomagają zrozumieć swoje emocje, zidentyfikować ich funkcje oraz nauczyć się je zmieniać, gdy są nieefektywne. Obejmuje to identyfikację wyzwalaczy, zmniejszanie podatności na negatywne emocje (np. dbanie o sen, odżywianie) oraz techniki zmniejszania intensywności niechcianych emocji. Chodzi o to, by nie być niewolnikiem swoich uczuć, ale świadomie nimi zarządzać.

Skuteczność interpersonalna

Ten moduł skupia się na budowaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji, a także na skutecznym komunikowaniu swoich potrzeb i granic. Uczy, jak prosić o to, czego się chce, odmawiać, gdy jest to konieczne, oraz radzić sobie z konfliktami w sposób, który szanuje zarówno własne potrzeby, jak i potrzeby innych. Jest to kluczowe dla osób, które doświadczają burzliwych i niestabilnych relacji.

Jak DBT pomaga osobom z zaburzeniami osobowości?

Terapia dialektyczno-behawioralna jest szczególnie skuteczna w leczeniu zaburzenia osobowości z pogranicza (BPD), które charakteryzuje się niestabilnością emocjonalną, impulsywnością, burzliwymi relacjami i często tendencjami samobójczymi lub samookaleczeniami. Osoby z BPD często czują się jak na emocjonalnej huśtawce, a świat postrzegają w kategoriach czarno-białych. DBT oferuje im kompleksowy zestaw narzędzi do radzenia sobie z tymi wyzwaniami:

• Stabilizacja emocjonalna: Uczy, jak zarządzać intensywnymi emocjami, zmniejszając ich siłę i czas trwania.
• Zmniejszenie impulsywności: Pomaga rozwijać zdolność do refleksji przed działaniem, szczególnie w sytuacjach kryzysowych.
• Poprawa relacji: Uczy umiejętności komunikacyjnych i interpersonalnych, które prowadzą do zdrowszych i bardziej stabilnych związków.
• Redukcja zachowań autodestrukcyjnych: Dostarcza alternatywnych strategii radzenia sobie z bólem emocjonalnym, zmniejszając potrzebę samookaleczeń czy myśli samobójczych.
• Budowanie poczucia własnej wartości: Poprzez akceptację i naukę nowych umiejętności, pacjenci zaczynają wierzyć w swoją zdolność do radzenia sobie i budowania wartościowego życia.

Ciekawostka: Badania wykazały, że DBT jest jedną z niewielu terapii, która znacząco zmniejsza częstość prób samobójczych i samookaleczeń u osób z BPD, co czyni ją złotym standardem w leczeniu tego zaburzenia.

Terapia dialektyczno-behawioralna, choć wymagająca zaangażowania i pracy, oferuje realną nadzieję na zmianę i poprawę jakości życia. Uczy, że zarówno akceptacja, jak i zmiana są możliwe jednocześnie, a trudne emocje nie muszą dominować nad życiem. Jeśli zmagasz się z intensywnymi emocjami, impulsywnością lub niestabilnymi relacjami, warto rozważyć poszukanie wsparcia u terapeuty DBT. Pamiętaj, że zasługujesz na życie, które jest warte przeżycia.