Czym są i kto może pełnić samodzielne funkcje techniczne w budownictwie?

Zastanawiałeś się kiedyś, kto tak naprawdę stoi za bezpieczeństwem i prawidłowym wykonaniem każdego budynku, od małego domu jednorodzinnego po potężny wieżowiec? Kto ponosi ostateczną odpowiedzialność za to, że konstrukcja jest stabilna, a wszystkie instalacje działają bez zarzutu? Odpowiedź kryje się w pojęciu samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie – kluczowych ról, które mogą pełnić wyłącznie wysoko wykwalifikowani specjaliści z odpowiednimi uprawnieniami.

Czym są samodzielne funkcje techniczne?

Mówiąc najprościej, samodzielne funkcje techniczne w budownictwie to zdefiniowane w ustawie Prawo budowlane działania, które wiążą się z podejmowaniem kluczowych, wiążących decyzji na różnych etapach procesu inwestycyjnego. Osoby je pełniące biorą na siebie ogromną odpowiedzialność za zgodność projektu i jego realizacji z przepisami, normami oraz, co najważniejsze, z zasadami bezpieczeństwa. To nie tylko praca, ale i misja, której celem jest ochrona życia i mienia ludzkiego. Działania te obejmują ocenę zjawisk technicznych, samodzielne rozwiązywanie zagadnień architektonicznych i technicznych oraz sprawowanie kontroli nad całym procesem budowlanym.

Kto może je pełnić?

Nie każdy inżynier czy architekt może z marszu objąć tak odpowiedzialne stanowisko. Prawo precyzyjnie określa, kto jest uprawniony do pełnienia tych funkcji. Są to przede wszystkim osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności. Do najważniejszych ról zaliczamy:

1. Projektant – To twórca koncepcji i autor projektu budowlanego. Jego zadaniem jest nie tylko stworzenie estetycznego i funkcjonalnego obiektu, ale przede wszystkim zapewnienie, że projekt jest zgodny z przepisami, normami technicznymi i bezpieczny w użytkowaniu. To on składa swój podpis pod projektem, biorąc za niego pełną odpowiedzialność.
2. Kierownik budowy – Jest to najważniejsza osoba na placu budowy. To on organizuje, koordynuje i nadzoruje wszystkie prace. Dba o bezpieczeństwo, prowadzi dokumentację budowy (w tym dziennik budowy) i jest głównym łącznikiem między inwestorem a wykonawcami. Jego obecność jest obligatoryjna na większości budów wymagających pozwolenia.
3. Kierownik robót – W przypadku dużych i skomplikowanych inwestycji, kierownik budowy może mieć wsparcie w postaci kierowników robót o określonych specjalnościach (np. kierownik robót sanitarnych, elektrycznych, konstrukcyjnych). Odpowiadają oni za konkretny, powierzony im front robót.
4. Inspektor nadzoru inwestorskiego – To „oczy i uszy” inwestora na budowie. Jego rolą jest reprezentowanie interesów inwestora i kontrolowanie jakości wykonywanych prac oraz ich zgodności z projektem i pozwoleniem na budowę. Ma prawo wydawać kierownikowi budowy wiążące polecenia dotyczące usunięcia nieprawidłowości.

Droga do uprawnień – czyli jak zostać profesjonalistą?

Zdobycie uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych to długi i wymagający proces, który ma na celu wyselekcjonowanie najlepszych specjalistów. Składa się on z kilku kluczowych etapów.

Wykształcenie i praktyka

Podstawą jest ukończenie studiów wyższych na kierunku odpowiednim dla danej specjalności (np. architektura, budownictwo, inżynieria sanitarna). Jednak sam dyplom to za mało. Kandydat musi odbyć obowiązkową praktykę zawodową na budowie oraz przy sporządzaniu projektów, pod okiem osoby już posiadającej uprawnienia. Długość praktyki jest ściśle określona w przepisach.

Egzamin państwowy

Po udokumentowaniu wykształcenia i praktyki, kandydat przystępuje do egzaminu państwowego. Składa się on z części pisemnej (test) oraz ustnej. Egzamin weryfikuje znajomość procesu budowlanego, przepisów prawa oraz warunków technicznych. Jest on organizowany przez okręgowe komisje kwalifikacyjne odpowiednich izb samorządu zawodowego – Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa lub Izby Architektów RP.

Wpis na listę członków i ubezpieczenie

Pozytywny wynik egzaminu to niemal koniec drogi. Ostatnim krokiem jest wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego. Z chwilą wpisu dana osoba uzyskuje prawo do wykonywania zawodu i pełnienia samodzielnych funkcji technicznych. Co ważne, każdy członek izby ma obowiązek posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC) za szkody, które mogą powstać w związku z wykonywaniem zawodu.

Waga odpowiedzialności – co grozi za błędy?

Odpowiedzialność osób pełniących samodzielne funkcje techniczne jest wielowymiarowa. Obejmuje odpowiedzialność zawodową, cywilną, a w skrajnych przypadkach nawet karną.

Ciekawostka: Konsekwencje błędu

Wyobraźmy sobie sytuację, w której inspektor nadzoru inwestorskiego świadomie „przymyka oko” na użycie przez wykonawcę tańszych, lecz niespełniających norm materiałów konstrukcyjnych. W przypadku katastrofy budowlanej lub nawet powstania wad zagrażających bezpieczeństwu, to właśnie on, obok kierownika budowy, będzie jedną z pierwszych osób pociągniętych do odpowiedzialności. Może to skutkować nie tylko koniecznością wypłaty ogromnego odszkodowania, ale także orzeczeniem o zakazie wykonywania zawodu, a w najgorszym scenariuszu – karą pozbawienia wolności.

Dlatego właśnie proces weryfikacji kandydatów jest tak rygorystyczny. Stawką jest bezpieczeństwo nas wszystkich. Kiedy następnym razem będziesz mijać plac budowy, spójrz na niego z innej perspektywy – jako na miejsce pracy zespołu wysoko wykwalifikowanych profesjonalistów, których wiedza i odpowiedzialność kształtują otaczającą nas rzeczywistość.