Jak obliczyć Trzynastkę?

Czy wiesz, że dla wielu pracowników sektora publicznego koniec roku to nie tylko świąteczna atmosfera, ale i oczekiwanie na dodatkowe, znaczące wsparcie finansowe? Mowa oczywiście o „Trzynastce” – rocznym dodatkowym wynagrodzeniu, które może stanowić istotne uzupełnienie domowego budżetu. Ale jak właściwie oblicza się tę popularną „Trzynastkę”? Czy każdy ją dostaje i co wpływa na jej wysokość? Rozwiejmy wszelkie wątpliwości!

Co to jest „Trzynastka”?

„Trzynastka”, czyli dodatkowe wynagrodzenie roczne, to świadczenie przysługujące pracownikom jednostek sfery budżetowej w Polsce. Ma ono charakter obligatoryjny i jest wypłacane raz w roku, stanowiąc formę docenienia za całoroczną pracę. Jego celem jest motywowanie i nagradzanie pracowników zatrudnionych w instytucjach publicznych, takich jak szkoły, urzędy, szpitale czy placówki kultury.

Kto ma prawo do Trzynastki? Podstawowe zasady

Zasadniczo prawo do „Trzynastki” nabywa pracownik, który przepracował w danej jednostce sfery budżetowej co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym, za który przysługuje to wynagrodzenie. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej reguły, które pozwalają na otrzymanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego nawet przy krótszym stażu pracy. Do takich sytuacji zalicza się między innymi:

• nawiązanie stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z powodu powołania, wyboru, mianowania lub w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy;
• korzystanie z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego czy wychowawczego;
• pobieranie zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego;
• rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę.

Warto pamiętać, że okresy nieobecności w pracy, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia (np. urlop bezpłatny), mogą wpływać na niespełnienie warunku 6 miesięcy.

Podstawa prawna i jej znaczenie

Regulacje dotyczące „Trzynastki” zawarte są w Ustawie z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. To właśnie ten akt prawny precyzuje zasady nabywania prawa do tego świadczenia, jego wysokość oraz sposób obliczania. Znajomość tej ustawy jest kluczowa zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, aby prawidłowo rozumieć swoje prawa i obowiązki.

Jak obliczyć Trzynastkę? Składniki wynagrodzenia

„Trzynastka” wynosi 8,5% sumy wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w danym roku kalendarzowym. Ale co dokładnie wchodzi w skład tego wynagrodzenia? To bardzo ważne pytanie, ponieważ nie wszystkie składniki pensji są brane pod uwagę. Do podstawy obliczeń zalicza się:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatki stażowe, funkcyjne, za warunki pracy;
• wynagrodzenie za godziny nadliczbowe;
• nagrody i premie regulaminowe (uzależnione od wyników pracy);
• wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy;
• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby (tzw. wynagrodzenie chorobowe, finansowane przez pracodawcę).

Czego nie wliczamy do podstawy?

Niektóre świadczenia, mimo że są częścią comiesięcznej wypłaty, nie wliczają się do podstawy obliczenia „Trzynastki”. Są to między innymi:

• zasiłki z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy);
• jednorazowe nagrody i premie uznaniowe (nieposiadające charakteru regulaminowego);
• odprawy emerytalne i rentowe;
• ekwiwalent za urlop wypoczynkowy;
• świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Praktyczny przykład obliczeń

Wyobraźmy sobie pana Jana, pracownika urzędu, który w 2023 roku spełnił warunek przepracowania 6 miesięcy. Jego roczne wynagrodzenie brutto, wliczane do podstawy „Trzynastki” (po odjęciu zasiłków i innych wykluczonych świadczeń), wyniosło łącznie 70 000 zł.

Aby obliczyć wysokość „Trzynastki” dla pana Jana, stosujemy prosty wzór:

70 000 zł (suma wliczanego wynagrodzenia) × 8,5% = 5 950 zł

Zatem pan Jan otrzyma dodatkowe wynagrodzenie roczne w wysokości 5 950 zł brutto. Pamiętajmy, że od tej kwoty zostaną odliczone składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczka na podatek dochodowy, tak jak od każdego innego wynagrodzenia.

Kiedy wypłacana jest Trzynastka?

Zgodnie z przepisami, dodatkowe wynagrodzenie roczne jest wypłacane nie później niż do 31 marca roku następującego po roku, za który przysługuje. Oznacza to, że „Trzynastka” za rok 2023 powinna trafić na konto pracowników do końca marca 2024 roku. W praktyce wiele jednostek dokonuje wypłat wcześniej, często już w styczniu lub lutym.

Ciekawostki i ważne wskazówki

• Kontrola paska płac: Zawsze warto dokładnie sprawdzić pasek płac dotyczący „Trzynastki”, aby upewnić się, że wszystkie składniki zostały prawidłowo uwzględnione, a obliczenia są zgodne z przepisami. W razie wątpliwości nie wahaj się skontaktować z działem kadr lub płac.
• Wpływ na emeryturę: „Trzynastka” jest świadczeniem, od którego odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne, co oznacza, że ma wpływ na wysokość przyszłej emerytury.
• Różnice w sektorach: Choć „Trzynastka” jest domeną sfery budżetowej, niektóre firmy prywatne, w ramach swojej polityki wynagradzania, również decydują się na wypłatę dodatkowych premii rocznych, często nazywanych potocznie „trzynastkami”, choć nie są one regulowane tą samą ustawą.