Jak przebiega likwidacja fundacji?

Życie fundacji, choć z natury nastawione na długoterminowe cele społeczne, nie zawsze trwa wiecznie. Czasem, po zrealizowaniu misji, wyczerpaniu zasobów lub w obliczu zmieniających się okoliczności, nadchodzi moment, w którym zarząd musi podjąć trudną, lecz niekiedy nieuniknioną decyzję o jej zakończeniu. Proces ten, zwany likwidacją fundacji, jest procedurą sformalizowaną i wymaga precyzyjnego podejścia, by wszystko odbyło się zgodnie z prawem i etyką.

Kiedy fundacja kończy swoją misję?

Niejednokrotnie fundacje powstają z myślą o rozwiązaniu konkretnego problemu społecznego. Kiedy cel zostanie osiągnięty – na przykład po wybudowaniu szpitala, zakończeniu programu edukacyjnego czy zebraniu środków na konkretne leczenie – dalsza działalność może stać się bezprzedmiotowa. Innym powodem może być brak środków finansowych na kontynuowanie statutowych działań, co uniemożliwia realizację misji. Czasami również zmieniające się przepisy prawne lub utrata pierwotnego sensu istnienia wymuszają takie kroki.

Kto podejmuje decyzję o likwidacji?

Decyzja o likwidacji fundacji jest jedną z najważniejszych w jej historii i musi być podjęta przez uprawniony organ. Zazwyczaj jest to zarząd fundacji, chyba że statut przewiduje inne rozwiązanie, np. kompetencje dla rady fundacji lub samego fundatora. Statut jest tutaj świętą księgą, określającą zasady działania i zakończenia działalności organizacji i to on precyzuje, kto ma ostateczny głos w tej sprawie.

Etapy procesu likwidacji – krok po kroku

Likwidacja fundacji to złożony proces, który musi przebiegać w ściśle określonej kolejności, aby zapewnić jego transparentność i zgodność z przepisami prawa. Poniżej przedstawiamy kluczowe etapy.

Uchwała o likwidacji i powołanie likwidatora

Pierwszym formalnym krokiem jest podjęcie uchwały o likwidacji przez właściwy organ fundacji. W tej samej uchwale lub osobno powołuje się likwidatora fundacji. Może nim być dotychczasowy zarząd lub specjalnie do tego celu wyznaczona osoba. Likwidator przejmuje wszystkie obowiązki zarządu, a jego głównym zadaniem jest przeprowadzenie fundacji przez cały proces zakończenia działalności.

Zgłoszenie do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS)

Po podjęciu uchwały, likwidator ma obowiązek zgłosić otwarcie likwidacji do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Wniosek powinien zawierać m.in. informację o otwarciu likwidacji, dane likwidatora oraz jego adres do doręczeń. Wpis do KRS ma charakter konstytutywny i od tego momentu fundacja działa pod firmą z dodaniem oznaczenia "w likwidacji".

Wezwanie wierzycieli

Kluczowym elementem jest wezwanie wszystkich wierzycieli fundacji do zgłaszania swoich roszczeń w wyznaczonym terminie, który nie może być krótszy niż trzy miesiące od daty ogłoszenia. Ogłoszenie takie zamieszcza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Jest to zabezpieczenie dla podmiotów, którym fundacja jest coś winna, aby miały szansę na odzyskanie swoich należności.

Uregulowanie zobowiązań i spieniężenie majątku

Likwidator przystępuje do spłaty zobowiązań fundacji. W tym celu może być konieczne spieniężenie majątku fundacji, czyli sprzedaż posiadanych nieruchomości, ruchomości czy papierów wartościowych. Wszystkie uzyskane środki służą w pierwszej kolejności zaspokojeniu wierzycieli. Ważne jest, aby proces ten odbywał się w sposób transparentny i ekonomicznie uzasadniony.

Przeznaczenie pozostałego majątku

Po zaspokojeniu wszystkich wierzycieli, jeżeli pozostanie jakiś majątek, jego przeznaczenie jest ściśle określone przez statut fundacji. Zazwyczaj jest to obowiązek przekazania go na rzecz innej fundacji, stowarzyszenia lub na cele publiczne, zbliżone do pierwotnej misji likwidowanej organizacji. Jest to fundamentalna zasada działalności fundacji – jej majątek służy celom społecznym i nie może być rozdzielony między fundatorów czy członków zarządu.

Wykreślenie z KRS

Ostatnim krokiem jest złożenie wniosku o wykreślenie fundacji z Krajowego Rejestru Sądowego. Do wniosku dołącza się sprawozdanie likwidacyjne oraz dokumenty potwierdzające prawidłowe przeprowadzenie wszystkich etapów likwidacji, w tym przeznaczenie majątku pozostałego po zaspokojeniu wierzycieli. Z chwilą wykreślenia, fundacja formalnie przestaje istnieć.

Rola likwidatora – strażnika procesu

Likwidator to nie tylko administrator, ale przede wszystkim strażnik legalności całego procesu. Reprezentuje fundację w likwidacji, zarządza jej majątkiem, prowadzi księgi rachunkowe, sporządza sprawozdania finansowe i likwidacyjne. Jego działania muszą być transparentne i zgodne z prawem oraz statutem fundacji. Jest to funkcja wymagająca dużej odpowiedzialności i skrupulatności, często wspierana przez doradców prawnych i księgowych.

Ciekawostka: Fundacje "wieczne" i "celowe"

Istnieją fundacje, które z założenia mają działać "wiecznie", realizując szerokie, ogólne cele, np. wspieranie nauki czy kultury. Inne zaś tworzone są z myślą o konkretnym, jednorazowym projekcie, np. budowie pomnika czy zorganizowaniu jednorazowej akcji charytatywnej. W przypadku tych drugich, likwidacja po osiągnięciu celu jest naturalnym i planowanym zakończeniem działalności, a nie porażką. To pokazuje elastyczność formy fundacyjnej.

Potencjalne wyzwania i jak ich unikać

Proces likwidacji może napotkać na różne trudności. Należą do nich m.in. niewystarczające środki na pokrycie kosztów likwidacji, skomplikowane lub nieprecyzyjne zapisy statutowe dotyczące przeznaczenia majątku, czy też trudności w identyfikacji wszystkich wierzycieli. Kluczem do sprawnego przeprowadzenia likwidacji jest solidne planowanie, profesjonalne doradztwo prawne i finansowe oraz bieżące prowadzenie dokumentacji fundacji od samego początku jej istnienia.

Likwidacja fundacji to proces ostateczny, ale często niezbędny dla uporządkowania spraw i zapewnienia, że jej misja, nawet po zakończeniu działalności, zostanie w pewien sposób kontynuowana poprzez przekazanie majątku na podobne cele. Prawidłowe przeprowadzenie tej procedury jest gwarancją zgodności z prawem i etyką, a także uszanowaniem woli fundatorów i darczyńców, którzy zaufali organizacji.