Jak rozpoznać królowa w ulu?

W sercu każdej pszczelej rodziny bije życie, którego źródłem jest królowa. To ona, matka wszystkich pszczół w ulu, odpowiada za jego siłę, zdrowie i przetrwanie. Jednak w gąszczu tysięcy robotnic jej odnalezienie może wydawać się zadaniem niemal niemożliwym. Nie martw się! Z odpowiednią wiedzą i odrobiną cierpliwości, rozpoznanie królowej stanie się znacznie prostsze.

Dlaczego rozpoznanie królowej jest ważne?

Dla każdego pszczelarza, zarówno początkującego, jak i doświadczonego, umiejętność szybkiego zlokalizowania królowej jest kluczowa. Dlaczego? Ponieważ to właśnie ona jest barometrem nastroju i kondycji całego roju. Brak królowej lub jej słaba kondycja to sygnał alarmowy dla całej kolonii.

• Ocena zdrowia rodziny: Obecność młodych jaj i larw świadczy o tym, że królowa czerwi prawidłowo, a co za tym idzie, rodzina jest silna i zdrowa.
• Zapobieganie rójce: Wiosenne przeglądy, podczas których lokalizujemy królową, pozwalają na czas podjąć działania zapobiegające naturalnemu podziałowi rodziny (rójce), co jest ważne dla utrzymania liczebności pasieki.
• Wymiana królowej: Czasem konieczna jest wymiana starej lub słabej królowej na młodszą i wydajniejszą. Bez jej znalezienia, ten proces jest niemożliwy.
• Wykrywanie problemów: Szybkie zidentyfikowanie królowej pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych chorób czy problemów z czerwieniem.

Jak wygląda królowa pszczół?

Królowa nie jest tylko "większą pszczołą". Ma szereg unikalnych cech, które odróżniają ją od tysięcy jej córek – robotnic, a także od trutni. Warto poznać te subtelne różnice, aby bezbłędnie ją rozpoznać.

Rozmiar i kształt ciała

To najbardziej oczywista cecha. Królowa jest zazwyczaj największą pszczołą w ulu. Jej ciało jest wyraźnie dłuższe, szczególnie odwłok, który jest bardziej smukły i wydłużony niż u robotnic. Często porównuje się go do 'ziarnka kawy' lub 'cygara'. Skrzydła królowej są proporcjonalnie krótsze i nie zakrywają całego odwłoka, co jest kolejną charakterystyczną cechą. W przeciwieństwie do robotnic, które mają koszyczki na pyłek na tylnych nogach, królowa ich nie posiada – jej zadaniem nie jest zbieranie pyłku.

Ruch i zachowanie

Królowa porusza się w ulu w sposób bardziej stateczny i majestatyczny. Nie biega chaotycznie jak robotnice, lecz przemieszcza się powoli i z namysłem, często otoczona przez swój 'dwór' – wianuszek robotnic, które ją karmią, czyszczą i torują jej drogę. To właśnie ten 'dwór' może być pierwszym sygnałem jej obecności. Obserwuj również, jak czerwi – jeśli widzisz ramkę z jednolicie ułożonymi jajami (po jednym jajku na dno komórki, zawsze w centralnej pozycji), to znak, że królowa jest w pobliżu i wykonuje swoje obowiązki wzorowo.

Gdzie szukać królowej w ulu?

Zamiast przeszukiwać cały ul w panice, skup się na konkretnych obszarach. To znacznie zwiększy twoje szanse na sukces.

• Centrum gniazda: Królowa najczęściej przebywa w centrum gniazda, na ramkach z czerwiem otwartym (jajami i młodymi larwami). To właśnie tam ma najlepsze warunki do składania jaj.
• Ramki z młodym czerwiem: Zaczynaj przegląd od ramek z najmłodszym czerwiem. Tam, gdzie są świeżo złożone jaja, tam z dużą pewnością znajdziesz królową lub dowód jej niedawnej obecności.
• Unikaj ramek z miodem i pyłkiem: Na ramkach z zapasami miodu i pyłku królowa pojawia się rzadko, chyba że szuka miejsca do zaczerwienia w okresach intensywnego rozwoju rodziny.

Praktyczne wskazówki dla pszczelarza

Znalezienie królowej wymaga cierpliwości i spokoju. Oto kilka porad, które mogą ułatwić to zadanie:

1. Pracuj spokojnie: Gwałtowne ruchy mogą zestresować pszczoły i sprawić, że królowa ukryje się lub ucieknie. Poruszaj się płynnie i delikatnie.
2. Dobre oświetlenie: Wybierz słoneczny dzień lub użyj latarki czołowej. Dobre światło to podstawa. Ciekawostka: Niektórzy pszczelarze używają specjalnych lup z podświetleniem, aby ułatwić sobie zadanie.
3. Szukaj „dworu”: Zamiast szukać samej królowej, spróbuj najpierw znaleźć jej wianuszek robotnic. Gdy go zobaczysz, królowa będzie tuż obok.
4. Systematyczny przegląd: Przeglądaj ramkę po ramce, dokładnie oglądając obie strony. Połóż ramkę na stojaku lub w specjalnym uchwycie, aby mieć wolne ręce.
5. Oznakowanie królowej: Wielu pszczelarzy oznacza królowe specjalnymi farbami do znakowania, co sprawia, że jej odnalezienie w przyszłości jest znacznie prostsze. Kolor farby odpowiada zazwyczaj rokowi jej urodzenia (np. biały dla lat kończących się na 1 lub 6, żółty na 2 lub 7, czerwony na 3 lub 8, zielony na 4 lub 9, niebieski na 5 lub 0).

Co, jeśli nie możesz jej znaleźć? Pośrednie sygnały

Czasem, mimo usilnych starań, królowa pozostaje niewidzialna. Nie oznacza to jednak, że jej nie ma! Możesz poszukać pośrednich dowodów jej obecności:

• Świeże jaja: Jeśli na ramkach w centrum gniazda widzisz świeżo złożone jaja (małe, białe, stojące prostopadle do dna komórki), to znak, że królowa czerwi i jest w ulu. Jaja rozwijają się w ciągu 3 dni, więc jeśli są obecne, królowa była w ulu maksymalnie 3 dni temu.
• Ułożenie czerwiu: Dobrze ułożony, zwarty czerw świadczy o dobrej kondycji królowej. Brak jaj lub ich chaotyczne rozmieszczenie może sugerować problem.
• Zachowanie pszczół: Rodzina z królową jest zazwyczaj spokojniejsza i bardziej zorganizowana. Nerwowe zachowanie, głośne 'huczenie' lub obecność mateczników ratunkowych (jeśli nie planowano rójki) mogą świadczyć o jej braku.
• Pszczoły-trutówki: Jeśli w ulu brakuje królowej przez dłuższy czas, niektóre robotnice mogą zacząć składać niezapłodnione jaja, z których wykluwają się tylko trutnie. Wtedy zobaczysz wiele jaj w jednej komórce, a czerw będzie rozrzucony i garbaty.

Pamiętaj, że znalezienie królowej to umiejętność, którą zdobywa się z czasem i praktyką. Nie zniechęcaj się początkowymi trudnościami. Każdy przegląd ula to nowa lekcja, a cierpliwość i systematyczność z pewnością zostaną nagrodzone!