Jaka jest różnica między kontraktem futures a forward?

W świecie finansów, pełnym złożonych instrumentów, kluczowe jest zrozumienie podstawowych narzędzi, które pomagają inwestorom i firmom zarządzać ryzykiem lub spekulować na przyszłych cenach. Dwa takie instrumenty, często mylone ze sobą, to kontrakty futures i kontrakty forward. Choć oba należą do kategorii instrumentów pochodnych i służą do zakupu lub sprzedaży aktywów w przyszłości po ustalonej dziś cenie, różnią się fundamentalnie w swojej budowie, miejscu obrotu i poziomie ryzyka. Zrozumienie tych różnic jest niezbędne do świadomego podejmowania decyzji inwestycyjnych.

Kontrakty Forward: Dyskretne porozumienia poza giełdą

Czym są kontrakty forward?

Kontrakt forward to spersonalizowana umowa pomiędzy dwiema stronami, która zobowiązuje je do zakupu lub sprzedaży określonego aktywa (np. waluty, surowca, towaru) w przyszłości, po ustalonej dziś cenie. Kluczową cechą kontraktów forward jest ich niestandaryzowany charakter. Oznacza to, że warunki umowy – takie jak ilość, jakość aktywa, data dostawy czy cena – są negocjowane indywidualnie i dostosowywane do konkretnych potrzeb obu stron. Są to instrumenty obracane na rynku pozagiełdowym (OTC – Over-The-Counter), co oznacza, że nie ma scentralizowanej giełdy, która nadzorowałaby te transakcje.

Przykład: Wyobraźmy sobie rolnika, który obawia się spadku cen pszenicy po żniwach, oraz producenta pieczywa, który chce zabezpieczyć cenę surowca. Mogą oni zawrzeć kontrakt forward, w którym rolnik zobowiązuje się sprzedać 100 ton pszenicy producentowi za 800 zł za tonę, z dostawą za 6 miesięcy. Niezależnie od tego, jaka będzie cena rynkowa pszenicy za pół roku, transakcja zostanie zrealizowana po ustalonej cenie.

Kontrakty Futures: Ustandaryzowane instrumenty giełdowe

Jak działają kontrakty futures?

W przeciwieństwie do kontraktów forward, kontrakt futures to ustandaryzowana umowa, która zobowiązuje kupującego do zakupu, a sprzedającego do sprzedaży określonego aktywa (np. ropy naftowej, indeksu giełdowego, waluty) w określonym terminie w przyszłości, po ustalonej cenie. Kontrakty futures są przedmiotem obrotu na zorganizowanych giełdach (np. Chicago Mercantile Exchange – CME) i są regulowane przez izby rozliczeniowe. Standaryzacja dotyczy ilości, jakości aktywa bazowego, daty wygaśnięcia oraz miejsca dostawy (jeśli jest fizyczna).

Kluczową rolę odgrywa tu izba rozliczeniowa, która staje się stroną dla każdej transakcji (kupując od sprzedającego i sprzedając kupującemu). Dzięki temu znacząco redukuje się ryzyko niewypłacalności jednej ze stron. Ponadto, kontrakty futures są rozliczane codziennie (tzw. mark-to-market), co oznacza, że zyski i straty są księgowane na rachunkach uczestników każdego dnia, a nie tylko na koniec kontraktu.

Ciekawostka: Pierwsze giełdy kontraktów futures powstały w XIX wieku w Chicago, aby pomóc rolnikom zabezpieczyć ceny swoich płodów rolnych, zanim jeszcze zostały zebrane, oraz kupcom w zabezpieczeniu cen zakupu. To właśnie potrzeba zarządzania ryzykiem w rolnictwie była katalizatorem ich rozwoju.

Kluczowe różnice między futures a forward

Aby w pełni zrozumieć te dwa instrumenty, warto zestawić ich najważniejsze cechy:

• Standaryzacja:
  • Forward: Umowy są niestandaryzowane i negocjowane indywidualnie.
  • Futures: Umowy są ściśle ustandaryzowane pod względem ilości, jakości i daty wygaśnięcia.
• Miejsce obrotu:
  • Forward: Rynek pozagiełdowy (OTC).
  • Futures: Zorganizowane giełdy.
• Ryzyko kontrahenta:
  • Forward: Wysokie ryzyko niewypłacalności drugiej strony, ponieważ nie ma pośrednika.
  • Futures: Niskie ryzyko dzięki izbie rozliczeniowej, która gwarantuje wykonanie kontraktu.
• Elastyczność:
  • Forward: Bardzo elastyczne, dostosowane do specyficznych potrzeb.
  • Futures: Niska elastyczność ze względu na standaryzację.
• Rozliczenie:
  • Forward: Zazwyczaj jednorazowe rozliczenie na koniec kontraktu.
  • Futures: Codzienne rozliczenie zysków i strat (mark-to-market).
• Płynność:
  • Forward: Niska, trudno znaleźć drugą stronę do odsprzedaży kontraktu.
  • Futures: Wysoka płynność, łatwo kupić lub sprzedać kontrakt w dowolnym momencie.
• Regulacje:
  • Forward: Mniej regulowane, obrót OTC.
  • Futures: Bardzo regulowane przez organy nadzoru finansowego i giełdy.

Kiedy wybrać kontrakt futures, a kiedy forward?

Dla kogo kontrakt forward?

Kontrakty forward są idealne dla firm lub osób, które potrzebują precyzyjnie dostosowanego zabezpieczenia przed ryzykiem cenowym dla konkretnego aktywa, w określonej ilości i terminie, gdzie standardowe kontrakty giełdowe nie spełniają ich wymagań. Są często wykorzystywane przez duże korporacje do zabezpieczania kursów walutowych czy cen surowców w transakcjach międzynarodowych, gdzie warunki są unikalne i nie ma potrzeby codziennego rozliczania.

Kiedy postawić na futures?

Kontrakty futures są preferowane przez inwestorów i firmy, które potrzebują wysokiej płynności, niskiego ryzyka kontrahenta i chcą handlować na ustandaryzowanych rynkach. Są szeroko stosowane do:

• Hedgingu (zabezpieczania) przed ryzykiem cenowym na szeroko dostępnych rynkach (np. ropy, złota, indeksów giełdowych).
• Spekulacji na przyszłych ruchach cenowych, bez konieczności fizycznej dostawy aktywa.
• Dywersyfikacji portfela inwestycyjnego.

Ich przejrzystość i regulacje sprawiają, że są one bardziej dostępne dla szerszego grona inwestorów.

Podsumowując, zarówno kontrakty futures, jak i forward są potężnymi narzędziami w zarządzaniu ryzykiem i spekulacji. Klucz do wyboru odpowiedniego instrumentu leży w zrozumieniu ich odmiennych charakterystyk: elastyczności kontra standaryzacji, ryzyka kontrahenta kontra bezpieczeństwa izby rozliczeniowej oraz rynku OTC kontra giełdy. Wybór zależy od Twoich indywidualnych potrzeb, tolerancji na ryzyko i celów inwestycyjnych.