Jakie umowy mogą zawierać młodzi ludzie?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, od kiedy możesz samodzielnie decydować o ważnych sprawach finansowych, podpisać umowę o pracę, a może założyć własne konto bankowe? Świat umów i zobowiązań prawnych może wydawać się skomplikowany, zwłaszcza dla młodych ludzi. Jednak zrozumienie podstawowych zasad jest kluczowe, by świadomie wkraczać w dorosłość i bezpiecznie poruszać się po meandrach prawa. Przygotuj się na podróż, która rozjaśni, jakie umowy mogą zawierać młodzi ludzie i co warto wiedzieć, by podejmować mądre decyzje.

Podstawy prawne: Zdolność do czynności prawnych

Kluczowym pojęciem w kontekście zawierania umów jest zdolność do czynności prawnych. Określa ona, w jakim stopniu osoba fizyczna może samodzielnie kształtować swoje prawa i obowiązki. W polskim prawie cywilnym wyróżniamy trzy poziomy tej zdolności, zależne od wieku.

Brak zdolności do czynności prawnych (poniżej 13 lat)

Osoby, które nie ukończyły 13. roku życia, nie posiadają zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie mogą samodzielnie zawierać wiążących umów. W ich imieniu działają przedstawiciele ustawowi, zazwyczaj rodzice lub opiekunowie prawni. Wszelkie umowy zawarte przez takie dziecko są z zasady nieważne. Istnieje jednak jeden ważny wyjątek: umowy zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Na przykład, gdy ośmiolatek kupuje lody w sklepie – taka transakcja jest uznawana za ważną, o ile nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia dziecka.

Ograniczona zdolność do czynności prawnych (od 13 do 18 lat)

Młodzież w wieku od 13 do 18 lat posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. To oznacza, że mogą oni samodzielnie zawierać umowy, które nie prowadzą do zaciągania zobowiązań ani rozporządzania prawami. Mogą na przykład przyjąć darowiznę, jeśli nie wiąże się ona z żadnymi obciążeniami. W przypadku umów, które wiążą się z zaciąganiem zobowiązań (np. zakup drogiego sprzętu, podpisanie umowy o świadczenie usług) lub rozporządzaniem prawami (np. sprzedaż odziedziczonego przedmiotu), wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Bez takiej zgody umowa jest "kulejąca" – jej ważność zależy od późniejszego potwierdzenia przez rodziców.

• Ważna ciekawostka: Osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych mogą samodzielnie rozporządzać zarobkiem ze swojej pracy. Oznacza to, że pieniądze, które młody człowiek sam zarobił, może wydać bez zgody rodziców. Podobnie jest z przedmiotami, które zostały mu oddane do swobodnego użytku.

Pełna zdolność do czynności prawnych (od 18 lat)

Z chwilą ukończenia 18. roku życia, młoda osoba uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Od tego momentu może samodzielnie zawierać wszelkie umowy, zaciągać zobowiązania, rozporządzać swoim majątkiem i podejmować wszystkie decyzje prawne bez konieczności uzyskiwania zgody rodziców czy opiekunów.

Jakie umowy mogą zawierać młodzi ludzie? Przykłady

Przyjrzyjmy się konkretnym typom umów, które najczęściej dotyczą młodych ludzi, z uwzględnieniem ich wieku.

Drobne umowy życia codziennego

Jak wspomniano, nawet najmłodsi mogą zawierać drobne umowy życia codziennego. Są to zazwyczaj zakupy o niewielkiej wartości, takie jak słodycze, bilet autobusowy, zeszyt czy zabawka. Kluczowe jest, by umowa nie była "rażąco krzywdząca" dla dziecka.

Umowy wymagające zgody rodziców

Dla osób w wieku 13-18 lat, większość znaczących umów wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. Dotyczy to na przykład:

• zakupu smartfona na raty,
• umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych,
• zapisu na kurs językowy lub prawo jazdy,
• większych zakupów online,
• sprzedaży lub zakupu nieruchomości (choć to rzadkość w tej grupie wiekowej, wymaga zgody sądu opiekuńczego).

Bez takiej zgody umowa jest zawieszona i staje się wiążąca dopiero po jej potwierdzeniu przez rodziców. Jeżeli rodzice odmówią potwierdzenia, umowa jest nieważna.

Umowy o pracę

Młodzi ludzie mogą podejmować pracę zarobkową, jednak podlega to szczególnym regulacjom. Co do zasady, pracownikiem młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zatrudnienie młodocianego wymaga:

• ukończenia ośmioletniej szkoły podstawowej,
• przedstawienia świadectwa lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania danej pracy.

Przed ukończeniem 15. roku życia praca jest możliwa tylko w wyjątkowych okolicznościach, np. w branży artystycznej, sportowej, reklamowej, i wymaga zgody przedstawiciela ustawowego oraz zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Rachunki bankowe i oszczędności

Młodzi ludzie mogą mieć własne konta bankowe. Dzieci poniżej 13 lat mogą mieć konto, ale dysponentem jest rodzic. Osoby w wieku 13-18 lat mogą założyć konto samodzielnie (choć często banki wymagają zgody rodzica na samo otwarcie), a następnie swobodnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami (szczególnie tymi pochodzącymi z ich zarobków). Banki często oferują specjalne produkty dla młodzieży, które uczą zarządzania finansami pod nadzorem rodziców.

Darowizny i dziedziczenie

Młody człowiek może przyjąć darowiznę lub dziedziczyć majątek. Jeśli darowizna nie wiąże się z żadnymi obciążeniami (np. koniecznością utrzymania darczyńcy), osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może ją przyjąć samodzielnie. Jeśli jednak darowizna nakładałaby na młodego człowieka obowiązki, wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego. W przypadku dziedziczenia, jeśli spadek wiąże się z długami, rodzice mogą w imieniu dziecka odrzucić spadek lub przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza.

Co się dzieje, gdy brakuje zgody?

Jak już wspomniano, umowa zawarta przez osobę z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych bez wymaganej zgody rodziców jest "kulejąca". Oznacza to, że jest ona nieważna, chyba że zostanie potwierdzona przez przedstawiciela ustawowego. Druga strona umowy może wyznaczyć rodzicom odpowiedni termin na potwierdzenie. Jeżeli w tym terminie nie nastąpi potwierdzenie, umowa staje się definitywnie nieważna. Warto pamiętać, że do czasu potwierdzenia, młody człowiek nie może domagać się wykonania takiej umowy.

Praktyczne porady dla młodych i rodziców

• Dla młodych: Zawsze pytaj o zasady! Jeśli masz wątpliwości co do możliwości zawarcia umowy, zapytaj rodziców lub zaufaną dorosłą osobę. Czytaj dokładnie to, co podpisujesz, nawet jeśli wydaje się to proste.
• Dla rodziców: Rozmawiajcie z dziećmi o finansach i odpowiedzialności. Edukujcie je na temat umów i ich konsekwencji. Pozwólcie na samodzielność w drobnych sprawach, ale kontrolujcie większe decyzje, by chronić swoje dzieci przed nieprzemyślanymi zobowiązaniami.

Zrozumienie zasad zawierania umów to ważny krok w kierunku budowania niezależności i odpowiedzialności finansowej. Dzięki tej wiedzy młodzi ludzie mogą śmielej i bezpieczniej poruszać się w świecie dorosłych zobowiązań.