Kleptomania, informacje

Kradzież to czyn powszechnie potępiany, lecz co, jeśli za impulsem do zabrania cudzej rzeczy stoi coś więcej niż zwykła chęć zysku? Kleptomania to zaburzenie, które wymyka się prostym definicjom, a jego ofiary często cierpią w milczeniu, naznaczone stygmatem złodzieja. Zrozumienie tego złożonego problemu jest kluczowe, by móc odpowiednio zareagować i pomóc osobom, które się z nim zmagają.

Co to jest kleptomania?

Kleptomania to rzadkie, ale poważne zaburzenie kontroli impulsów, charakteryzujące się powtarzającą się, niemożliwą do opanowania potrzebą kradzieży przedmiotów, które zazwyczaj nie są potrzebne do użytku osobistego ani nie mają dużej wartości pieniężnej. Nie jest to zwykła kradzież wynikająca z chęci zysku czy złośliwości, lecz kompulsywne działanie podyktowane wewnętrznym przymusem.

Kluczowe cechy i objawy

Osoby cierpiące na kleptomanię doświadczają specyficznego wzorca zachowań:

• Napięcie przed kradzieżą: Przed samym aktem kradzieży pojawia się silne uczucie narastającego napięcia, niepokoju lub podniecenia.
• Ulga podczas kradzieży: Akt zabrania przedmiotu przynosi chwilową ulgę, zadowolenie lub przyjemność, która szybko ustępuje.
• Poczucie winy i wstydu po kradzieży: Po ustąpieniu początkowej ulgi, często pojawiają się intensywne uczucia winy, wstydu, wyrzutów sumienia, a nawet depresji.
• Brak potrzeby: Skradzione przedmioty rzadko są potrzebne kleptomanowi. Często są odkładane, chowane, rozdawane, a nawet zwracane.
• Nieregularność: Epizody kradzieży mogą pojawiać się sporadycznie lub być chroniczne.

Warto podkreślić, że kleptomania różni się od kradzieży sklepowej. Osoba z kleptomanią nie planuje kradzieży, nie liczy na zysk i nie kradnie dla adrenaliny, choć chwilowe podniecenie może być częścią cyklu.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Dokładne przyczyny kleptomanii nie są w pełni poznane, ale uważa się, że jest to złożone zaburzenie wynikające z kombinacji czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych:

• Neuroprzekaźniki: Uważa się, że zaburzenia w poziomach neuroprzekaźników, takich jak serotonina (regulująca nastrój i impulsywność) oraz dopamina (związana z uczuciem przyjemności i nagrody), mogą odgrywać rolę.
• Historia traumy: Niektóre badania sugerują związek między kleptomanią a doświadczeniami traumatycznymi w dzieciństwie.
• Inne zaburzenia psychiczne: Kleptomania często współistnieje z innymi zaburzeniami, takimi jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (ZOK), zaburzenia odżywiania czy uzależnienia.
• Historia rodzinna: Istnieją dowody, że kleptomania może występować rodzinnie, co sugeruje czynnik genetyczny.

Wpływ kleptomanii na życie

Konsekwencje kleptomanii są dalekosiężne i mogą znacząco wpływać na wszystkie aspekty życia:

• Problemy prawne: Kradzież, niezależnie od motywacji, jest przestępstwem. Osoby z kleptomanią często borykają się z aresztowaniami, grzywnami, a nawet karami więzienia.
• Izolacja społeczna: Wstyd i strach przed ujawnieniem prowadzą do unikania kontaktów społecznych, co potęguje poczucie samotności i niezrozumienia.
• Problemy w relacjach: Zaburzenie może niszczyć zaufanie w rodzinie i wśród przyjaciół, prowadząc do napięć i rozpadu związków.
• Cierpienie emocjonalne: Ciągłe poczucie winy, wstydu, upokorzenia i lęku przed zdemaskowaniem znacząco obniża jakość życia i może prowadzić do depresji czy myśli samobójczych.

Diagnoza i leczenie

Kleptomania jest chorobą, którą można leczyć, ale wymaga to profesjonalnego wsparcia. Pierwszym krokiem jest zawsze wizyta u specjalisty – psychiatry lub psychoterapeuty, który postawi właściwą diagnozę i zaproponuje plan leczenia.

Metody leczenia

Leczenie kleptomanii zazwyczaj obejmuje:

1. Terapię poznawczo-behawioralną (CBT): Jest to najczęściej stosowana i skuteczna forma terapii. Pomaga ona pacjentom identyfikować myśli i uczucia wyzwalające impuls do kradzieży, a następnie rozwijać zdrowsze strategie radzenia sobie. Przykładowo, terapeuta może pomóc w nauce technik relaksacyjnych, w zastępowaniu negatywnych zachowań lub w eksplorowaniu przyczyn leżących u podstaw impulsów.
2. Farmakoterapię: Leki, takie jak antydepresanty (szczególnie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI), mogą być pomocne w zmniejszaniu impulsywności i objawów współistniejących zaburzeń, np. depresji czy lęku.
3. Grupy wsparcia: Uczestnictwo w grupach wsparcia, gdzie osoby z podobnymi problemami dzielą się swoimi doświadczeniami, może przynieść ulgę i poczucie wspólnoty.

Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie problemu i konsekwentne podążanie za planem leczenia.

Jak pomóc sobie lub bliskiej osobie?

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś bliskiego kleptomanię, pamiętaj, że to nie jest kwestia słabej woli, lecz zaburzenia, które wymaga leczenia. Oto kilka wskazówek:

• Szukaj pomocy: Najważniejszym krokiem jest skonsultowanie się z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą.
• Bądź empatyczny: Zrozumienie, że osoba cierpiąca na kleptomanię nie chce kradnąć, ale czuje się do tego zmuszona, jest kluczowe.
• Wspieraj, nie osądzaj: Oferuj wsparcie i zachęcaj do leczenia, unikając oskarżeń i krytyki, które mogą pogłębić wstyd i utrudnić szukanie pomocy.
• Edukuj się: Zdobywanie wiedzy na temat kleptomanii pomaga lepiej zrozumieć problem i skuteczniej wspierać chorego.

Kleptomania to poważne wyzwanie, ale dzięki odpowiedniej pomocy i wsparciu możliwe jest odzyskanie kontroli nad życiem i powrót do zdrowia.