Na czym polega współuzależnienie od alkoholu?

W świecie uzależnień często skupiamy się na osobie bezpośrednio dotkniętej nałogiem. Zapominamy jednak o niewidzialnych więzach, które krępują także jej najbliższych. Współuzależnienie od alkoholu to zjawisko, które dotyka miliony ludzi, choć często pozostaje niezauważone i niezrozumiane. To pułapka, w którą wpadają ci, którzy z miłości lub poczucia obowiązku próbują "uratować" osobę uzależnioną, tracąc przy tym siebie.

Czym jest współuzależnienie od alkoholu?

Współuzależnienie to nabyty, dezadaptacyjny wzorzec funkcjonowania w relacji z osobą uzależnioną od alkoholu (lub innych substancji czy zachowań). Nie jest to choroba genetyczna, lecz zespół zachowań, myśli i uczuć, które rozwijają się w odpowiedzi na życie z nałogiem. Osoba współuzależniona często przyjmuje rolę "opiekuna", starając się kontrolować picie bliskiego, ukrywać problem przed światem i minimalizować konsekwencje jego nałogu. W ten sposób, paradoksalnie, nieświadomie podtrzymuje cykl uzależnienia.

Jak rozpoznać objawy współuzależnienia?

Rozpoznanie współuzależnienia bywa trudne, ponieważ jego objawy często są mylone z troską czy lojalnością. Istnieje jednak kilka charakterystycznych cech, które mogą wskazywać na ten problem.

Skupienie na drugiej osobie

Życie osoby współuzależnionej zaczyna kręcić się wokół uzależnionego. Jej myśli, plany i emocje są silnie związane z jego nastrojem i zachowaniem. Może to objawiać się w postaci:

• Kontrolowania: Próby monitorowania ilości wypitego alkoholu, sprawdzania, gdzie i z kim przebywa uzależniony.
• Ukrywania i usprawiedliwiania: Chronienie uzależnionego przed konsekwencjami jego picia, np. dzwonienie do pracy, aby wytłumaczyć nieobecność, spłacanie długów, zatajanie prawdy przed rodziną czy przyjaciółmi.
• Poczucia odpowiedzialności: Przekonanie, że jest się odpowiedzialnym za nastrój, szczęście, a nawet picie drugiej osoby.

Utrata własnej tożsamości

Osoby współuzależnione często zaniedbują własne potrzeby, hobby i zainteresowania. Ich samoocena staje się niska i uzależniona od opinii innych, zwłaszcza osoby uzależnionej. Mogą odczuwać ciągłe poczucie winy, wstydu i beznadziei, a także tracić zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji.

Trudności w wyrażaniu emocji

Charakterystyczne jest również tłumienie własnych uczuć, takich jak złość, smutek czy strach. Obawa przed konfliktem, odrzuceniem lub pogorszeniem sytuacji sprawia, że osoby współuzależnione często unikają otwartej komunikacji, co prowadzi do narastającej frustracji i osamotnienia.

Kontrola i odpowiedzialność

Próby kontrolowania picia uzależnionego, choć pozornie wydają się logiczne, w rzeczywistości są bezskuteczne i wyczerpujące. Osoba współuzależniona często bierze na siebie zbyt wiele odpowiedzialności za czyny i decyzje alkoholika, co prowadzi do chronicznego stresu i poczucia wypalenia.

Spirala współuzależnienia: mechanizmy

Współuzależnienie i uzależnienie tworzą destrukcyjną spiralę, gdzie jedno zachowanie wzmacnia drugie. Alkoholik pije, a współuzależniony go "ratuje", sprząta bałagan, kłamie, co pozwala alkoholikowi unikać konsekwencji i kontynuować picie. To zjawisko nazywane jest umożliwianiem (enabling). Osoba współuzależniona, chcąc chronić bliskiego, nieświadomie ułatwia mu trwanie w nałogu.

Ciekawostka: W rodzinach z problemem alkoholowym często obserwuje się specyficzne role, jakie przyjmują dzieci, aby poradzić sobie z chaosem. Są to np. "bohater" (próbujący wszystko naprawić), "kozioł ofiarny" (odciągający uwagę od problemu alkoholowego), "zagubione dziecko" (wycofane i niewidzialne) czy "maskotka" (rozładowująca napięcie humorem).

Konsekwencje dla osoby współuzależnionej

Życie w cieniu uzależnienia ma poważne konsekwencje dla zdrowia i dobrostanu osoby współuzależnionej. Są to m.in.:

• Problemy ze zdrowiem psychicznym: Depresja, stany lękowe, chroniczny stres, poczucie beznadziei, niska samoocena, a nawet myśli samobójcze.
• Problemy ze zdrowiem fizycznym: Bezsenność, bóle głowy, problemy z trawieniem, nadciśnienie, osłabienie odporności.
• Izolacja społeczna: Wstyd i poczucie winy często prowadzą do unikania kontaktów towarzyskich, co pogłębia samotność.
• Problemy finansowe: Spłacanie długów alkoholika, pokrywanie jego wydatków, co może prowadzić do poważnych trudności materialnych.

Jak wyjść ze współuzależnienia? Pierwsze kroki do zmiany

Wyjście ze współuzależnienia jest procesem trudnym, ale możliwym i niezwykle ważnym dla odzyskania własnego życia. Wymaga odwagi, determinacji i często profesjonalnego wsparcia.

Uświadomienie problemu

Pierwszym i najtrudniejszym krokiem jest uświadomienie sobie, że jest się współuzależnionym i że dotychczasowe strategie radzenia sobie nie działają, a wręcz szkodzą. To moment, w którym należy uznać, że nie ma się kontroli nad piciem bliskiego.

Poszukiwanie wsparcia

Niezwykle pomocne są grupy wsparcia, takie jak Al-Anon, które zrzeszają rodziny i przyjaciół alkoholików. Dzielenie się doświadczeniami z osobami, które przeżywają podobne trudności, daje poczucie ulgi i zrozumienia. Warto również rozważyć terapię indywidualną lub rodzinną, która pomoże zrozumieć mechanizmy współuzależnienia i nauczyć się zdrowych wzorców zachowań.

Ustanowienie granic

Kluczowe jest nauczenie się wyznaczania i egzekwowania zdrowych granic. Oznacza to m.in. odmawianie pomocy, która umożliwia dalsze picie (np. nie spłacanie długów, nie kłamanie za alkoholika), oraz dbanie o własne potrzeby i przestrzeń. Należy pamiętać, że nie jesteśmy odpowiedzialni za decyzje i zachowanie osoby uzależnionej.

Odbudowa własnej tożsamości

To czas na powrót do zaniedbanych pasji, rozwijanie nowych zainteresowań i skupienie się na własnym rozwoju. Budowanie poczucia własnej wartości niezależnie od relacji z osobą uzależnioną jest fundamentem zdrowego funkcjonowania.

Współuzależnienie to złożony problem, który wymaga uwagi i zrozumienia. Pamiętaj, że zasługujesz na szczęśliwe i spełnione życie, niezależnie od wyborów innych. Podjęcie kroków w kierunku wyzdrowienia ze współuzależnienia jest aktem miłości – przede wszystkim do siebie.