Niepłodność, z czego wynika i jak ją rozpoznać?

Decyzja o powiększeniu rodziny to jeden z najważniejszych momentów w życiu. Jednak dla wielu par droga do rodzicielstwa okazuje się bardziej skomplikowana, niż zakładały. Kiedy miesiące starań nie przynoszą oczekiwanego rezultatu, w głowie zaczyna pojawiać się niepokojące pytanie: czy to już niepłodność? Zrozumienie, czym jest, jakie mogą być jej przyczyny i kiedy warto zwrócić się o pomoc, to pierwszy i najważniejszy krok na tej trudnej ścieżce.

Czym tak naprawdę jest niepłodność?

Zanim przejdziemy do przyczyn, warto zdefiniować samo pojęcie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), o niepłodności mówimy wtedy, gdy para nie może osiągnąć ciąży pomimo regularnego współżycia (2-4 razy w tygodniu) bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcji przez okres 12 miesięcy. Warto podkreślić, że definicja ta ulega modyfikacji w zależności od wieku kobiety – w przypadku pań po 35. roku życia, okres ten skraca się do 6 miesięcy, ze względu na naturalny spadek rezerwy jajnikowej.

Przyczyny leżą po obu stronach

Przez lata pokutował mit, że za problemy z poczęciem dziecka odpowiada wyłącznie kobieta. Dziś medycyna jasno pokazuje, że to nieprawda. Statystyki są nieubłagane i wskazują, że problem jest rozłożony bardzo symetrycznie:

• Około 35% przypadków to tzw. czynnik żeński.
• Około 35% przypadków to tzw. czynnik męski.
• Około 20% to przyczyny leżące po obu stronach jednocześnie.
• Około 10% to tzw. niepłodność idiopatyczna, czyli sytuacja, w której mimo szczegółowej diagnostyki nie udaje się znaleźć konkretnej przyczyny problemów.

Najczęstsze przyczyny niepłodności u kobiet

Problemy z płodnością u kobiet są złożone i mogą dotyczyć różnych etapów procesu rozrodczego. Do najczęstszych należą:

1. Zaburzenia owulacji: To najczęstsza przyczyna. Brak jajeczkowania lub jego nieregularność może być spowodowana zespołem policystycznych jajników (PCOS), zaburzeniami hormonalnymi (np. problemy z tarczycą, hiperprolaktynemia) czy przedwczesnym wygasaniem czynności jajników.
2. Niedrożność jajowodów: Jajowody to miejsce, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Ich zablokowanie, często w wyniku przebytych stanów zapalnych, infekcji (np. chlamydiozy) lub endometriozy, uniemożliwia spotkanie komórki jajowej z plemnikiem.
3. Endometrioza: Choroba, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) występuje poza nią. Powoduje stany zapalne, ból i może prowadzić do powstawania zrostów, utrudniając zajście w ciążę.
4. Wady anatomiczne macicy: Mięśniaki, polipy czy wady wrodzone budowy macicy mogą utrudniać zagnieżdżenie się zarodka.
5. Wiek: To jeden z najważniejszych, nieodwracalnych czynników. Płodność kobiety zaczyna znacząco spadać po 30. roku życia, a po 35. proces ten gwałtownie przyspiesza.

Co wpływa na płodność u mężczyzn?

Niepłodność męska najczęściej wiąże się z jakością nasienia. Problemy mogą dotyczyć kilku aspektów:

• Niska jakość nasienia: Może objawiać się zbyt małą liczbą plemników (oligospermia), ich słabą ruchliwością (astenospermia) lub nieprawidłową budową (teratospermia).
• Problemy z transportem plemników: Niedrożność nasieniowodów, spowodowana np. urazami, infekcjami lub wadami wrodzonymi.
• Zaburzenia hormonalne: Problemy z produkcją testosteronu i innych hormonów kluczowych dla spermatogenezy.
• Żylaki powrózka nasiennego: Poszerzone żyły w mosznie, które podnosząc temperaturę jąder, mogą negatywnie wpływać na produkcję i jakość plemników.

Ciekawostka: Na jakość męskiego nasienia ogromny wpływ ma styl życia. Przegrzewanie jąder (np. przez trzymanie laptopa na kolanach, noszenie obcisłej bielizny), stres, palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu mogą znacząco obniżyć parametry nasienia już w ciągu 3 miesięcy!

Jak rozpoznać pierwsze sygnały?

Podstawowym i najbardziej oczywistym sygnałem jest brak ciąży pomimo regularnych starań. Jednak istnieją też inne objawy, które mogą sugerować potencjalne trudności z płodnością i powinny skłonić do wcześniejszej konsultacji z lekarzem, nawet przed upływem zalecanego roku.

Sygnały alarmowe u kobiet

Zwróć uwagę na:

• Nieregularne cykle miesiączkowe: Bardzo krótkie (poniżej 21 dni), bardzo długie (powyżej 35 dni) lub całkowity brak miesiączki mogą świadczyć o zaburzeniach owulacji.
• Bardzo bolesne lub obfite miesiączki: Mogą być objawem endometriozy lub mięśniaków macicy.
• Ból podczas współżycia.
• Nagłe zmiany w wyglądzie skóry (trądzik) lub nadmierne owłosienie, które mogą wskazywać na problemy hormonalne, np. PCOS.
• Przebyte choroby zapalne miednicy mniejszej lub choroby przenoszone drogą płciową.

Sygnały alarmowe u mężczyzn

Choć często niepłodność męska nie daje wyraźnych objawów, warto zwrócić uwagę na:

• Problemy z funkcjami seksualnymi (np. zaburzenia erekcji, trudności z ejakulacją).
• Ból, obrzęk lub guzek w okolicy jąder.
• Przebyte operacje w okolicy pachwin, jąder lub moszny.
• Historia świnki w dzieciństwie, która przebiegała z zapaleniem jąder.

Pamiętaj, że diagnoza niepłodności to nie wyrok, a początek drogi do zrozumienia problemu i znalezienia odpowiedniego rozwiązania. Współczesna medycyna oferuje szerokie możliwości diagnostyczne i terapeutyczne. Kluczowe jest jednak, aby nie zwlekać i w odpowiednim momencie zwrócić się o pomoc do specjalisty, który poprowadzi parę przez cały proces.