Odmrożenia, pierwsza pomoc

Zima potrafi być piękna, ale i bezlitosna. Niskie temperatury, zwłaszcza w połączeniu z wiatrem i wilgocią, stwarzają realne zagrożenie dla naszego zdrowia – odmrożenia. Zrozumienie, jak im zapobiegać i jak prawidłowo reagować w sytuacji zagrożenia, może dosłownie uratować zdrowie, a nawet życie.

Co to są odmrożenia?

Odmrożenia to uszkodzenia tkanek ciała spowodowane ekspozycją na ekstremalnie niskie temperatury. Dochodzi do nich, gdy krew przestaje prawidłowo krążyć w naczyniach krwionośnych w skórze i tkankach podskórnych, co prowadzi do niedotlenienia i zamarzania płynów komórkowych. Najczęściej dotyczą palców rąk i stóp, nosa, uszu oraz policzków.

• Długotrwałe przebywanie na mrozie.
• Niewłaściwa odzież (mokra, zbyt ciasna, niezapewniająca izolacji).
• Upojenie alkoholowe lub zażywanie niektórych leków.
• Choroby układu krążenia, cukrzyca.
• Wyczerpanie, głód, odwodnienie.

Stopnie odmrożeń

Rozróżnia się cztery stopnie odmrożeń, zależne od głębokości uszkodzeń:

1. Pierwszy stopień: Powierzchowne uszkodzenie naskórka. Skóra jest blada lub zaczerwieniona, obrzęknięta, bolesna, często swędząca. Odczuwalne jest drętwienie.
2. Drugi stopień: Obejmuje naskórek i część skóry właściwej. Pojawiają się pęcherze wypełnione przezroczystym lub mlecznym płynem. Skóra jest mocno zaczerwieniona i bolesna.
3. Trzeci stopień: Uszkodzenie sięga pełnej grubości skóry. Pęcherze są wypełnione krwawym płynem, skóra ma sinoczerwony lub czarny kolor. Tkanki stają się twarde, a czucie jest znacznie ograniczone.
4. Czwarty stopień: Najcięższy, obejmuje skórę, tkanki podskórne, mięśnie, ścięgna, a nawet kości. Obszar jest zimny, twardy, siny lub czarny, całkowicie pozbawiony czucia. Grozi amputacją.

Jak rozpoznać odmrożenie?

Rozpoznanie odmrożenia we wczesnym stadium jest kluczowe.

• Bladość lub woskowaty wygląd skóry.
• Uczucie drętwienia, mrowienia, "szpilek i igieł".
• Ból ustępujący miejsca braku czucia.
• Zimna w dotyku skóra.

Zaawansowane objawy:

• Pęcherze (z płynem klarownym lub krwistym).
• Zaczerwienienie, obrzęk, stwardnienie tkanek.
• Sino-czarne przebarwienia skóry.
• Brak czucia lub intensywny ból po ogrzaniu.

Pierwsza pomoc przy odmrożeniach: co robić?

Szybka i prawidłowa reakcja jest niezwykle ważna.

• Przenieś się w ciepłe miejsce: Jak najszybciej oddal się od źródła zimna.
• Usuń mokrą i ciasną odzież: Zdejmij rękawiczki, buty, skarpetki i inną odzież, która jest mokra lub uciska dotknięte obszary.
• Stopniowe ogrzewanie: Najlepiej zanurzyć odmrożoną część ciała w letniej wodzie (ok. 37-39°C) przez 20-30 minut. Temperatura wody powinna być przyjemna w dotyku, nie gorąca. Ogrzewanie powinno być powolne i kontrolowane.
• Ochroń odmrożony obszar: Po ogrzaniu delikatnie osusz skórę i owiń ją sterylnym opatrunkiem lub czystą gazą, aby zapobiec infekcjom i urazom. Oddziel palce u rąk i stóp gazikami.
• Unieruchom i unieś: Jeśli to możliwe, unieś odmrożoną kończynę, aby zmniejszyć obrzęk.
• Podaj ciepłe napoje: Niesłodzona herbata czy woda pomogą nawodnić organizm i podnieść temperaturę wewnętrzną.
• Zawsze wezwij pomoc medyczną: Nawet przy powierzchownych odmrożeniach warto skonsultować się z lekarzem, a w przypadku odmrożeń II, III i IV stopnia jest to absolutnie konieczne.

Czego unikać?

Niewłaściwe działania mogą pogorszyć stan poszkodowanego.

• Nie pocieraj odmrożonych miejsc: Może to spowodować dalsze uszkodzenia tkanek.
• Nie stosuj bezpośredniego, silnego ciepła: Ogrzewanie gorącą wodą, bezpośrednio przy ogniu czy grzejniku może spowodować oparzenia i pogorszyć uszkodzenia.
• Nie przebijaj pęcherzy: Pęcherze stanowią naturalną barierę ochronną. Ich przebicie zwiększa ryzyko infekcji.
• Nie rozgrzewaj, jeśli istnieje ryzyko ponownego zamarznięcia: Lepiej pozostawić tkanki zamrożone niż dopuścić do ich ponownego zamarznięcia, co jest znacznie bardziej szkodliwe.
• Nie podawaj alkoholu ani papierosów: Alkohol rozszerza naczynia krwionośne, co początkowo daje złudzenie ciepła, ale w rzeczywistości przyspiesza utratę ciepła. Nikotyna zwęża naczynia, pogarszając krążenie.
• Nie chodź na odmrożonych stopach: Jeśli stopy są odmrożone, unikaj chodzenia, aby nie uszkodzić tkanek.

Zapobieganie odmrożeniom

Lepiej zapobiegać niż leczyć!

• Ubieraj się warstwowo: Kilka cienkich warstw odzieży lepiej izoluje niż jedna gruba. Zewnętrzna warstwa powinna być wiatro- i wodoodporna.
• Chroń dłonie, stopy, głowę i uszy: Używaj ciepłych rękawiczek (najlepiej jednopalcowych), grubych skarpetek, czapki zakrywającej uszy i szalika.
• Dbaj o suchość: Mokra odzież i obuwie drastycznie zwiększają ryzyko odmrożeń. Zmieniaj je natychmiast, gdy tylko zmokną.
• Pamiętaj o nawodnieniu i odżywianiu: Odpowiednie nawodnienie i kaloryczny posiłek dostarczają energii niezbędnej do utrzymania ciepła.
• Ogranicz ekspozycję: W bardzo niskich temperaturach ogranicz czas przebywania na zewnątrz i regularnie wracaj do ciepłego pomieszczenia.

Ciekawostka na temat zimna

Czy wiesz, że organizm ludzki ma niesamowite mechanizmy obronne przed zimnem? Jednym z nich jest wazokonstrykcja – zwężenie naczyń krwionośnych w kończynach, aby priorytetowo dostarczać ciepłą krew do najważniejszych organów wewnętrznych. To właśnie ten mechanizm, choć ratujący życie, przyczynia się do powstawania odmrożeń w odległych częściach ciała.

Odmrożenia to poważne zagrożenie, którego nie wolno lekceważyć. Pamiętaj o odpowiednim przygotowaniu na zimę, a w razie wystąpienia objawów, działaj szybko i zgodnie z zasadami pierwszej pomocy. Twoje zdrowie jest najważniejsze.