Odpowiedzialność za kredyt współmałżonka, rodziców i dzieci

Zobowiązania finansowe to temat, który często budzi niepokój, zwłaszcza gdy dotyczy naszych najbliższych. Czy dług zaciągnięty przez męża obciąża również żonę? Czy dzieci muszą spłacać kredyty po zmarłych rodzicach? W gąszczu przepisów prawnych i rodzinnych zależności łatwo się pogubić. Warto jednak znać podstawowe zasady, by świadomie chronić swoje finanse i uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, które mogą zrujnować domowy budżet.

Odpowiedzialność za kredyt współmałżonka

Kwestia odpowiedzialności za długi w małżeństwie jest ściśle powiązana z ustrojem majątkowym, jaki w nim panuje. W Polsce, jeśli małżonkowie nie podpisali intercyzy, z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje między nimi ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że wszystko, czego dorobią się w trakcie trwania małżeństwa, wchodzi do ich majątku wspólnego.

Jak to się ma do kredytów? Kluczowa jest tutaj zgoda drugiego małżonka na zaciągnięcie zobowiązania.

• Kredyt zaciągnięty za zgodą obojga małżonków: W tej sytuacji bank może dochodzić spłaty długu nie tylko z majątku osobistego małżonka, który podpisał umowę, ale również z całego majątku wspólnego. Oznacza to, że za taki kredyt odpowiadacie solidarnie i w pełni.
• Kredyt zaciągnięty bez zgody współmałżonka: Jeśli jeden z małżonków zaciągnie zobowiązanie bez wiedzy i zgody drugiego, odpowiedzialność jest ograniczona. Wierzyciel może żądać spłaty z majątku osobistego dłużnika, jego wynagrodzenia za pracę lub dochodów z innej działalności zarobkowej. Majątek wspólny jest w tej sytuacji co do zasady bezpieczny.

Ciekawostka: Istnieje wyjątek od powyższej reguły. Nawet bez formalnej zgody, oboje małżonkowie mogą odpowiadać za długi zaciągnięte przez jednego z nich w celu zaspokojenia tzw. „zwykłych potrzeb rodziny”. Dotyczy to na przykład zakupów żywności, opłat za media czy drobnych remontów. Sąd w każdym przypadku indywidualnie ocenia, co wchodzi w zakres tych potrzeb.

A co po rozwodzie?

Rozwód nie powoduje automatycznego zniknięcia wspólnych długów. Zobowiązania zaciągnięte w trakcie trwania małżeństwa za obopólną zgodą nadal obciążają byłych małżonków. Bank nie jest stroną w sprawie rozwodowej i wciąż może domagać się spłaty od każdego z nich. Podział majątku reguluje jedynie, kto co otrzymuje, ale nie zwalnia z odpowiedzialności za wspólne kredyty.

Czy dzieci odpowiadają za długi rodziców?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań i odpowiedź na nie jest jednoznaczna: za życia rodziców, dorosłe dzieci nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za ich zobowiązania finansowe. Komornik nie ma prawa zająć pensji czy majątku dziecka w celu spłaty długu rodzica. Sytuacja zmienia się diametralnie po śmierci rodzica-dłużnika.

Długi, podobnie jak aktywa, wchodzą w skład masy spadkowej. Oznacza to, że dziedzicząc po rodzicu, dziedziczymy również jego niespłacone kredyty. Prawo przewiduje jednak kilka rozwiązań, które chronią spadkobierców:

1. Odrzucenie spadku: Spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku (najczęściej od dnia śmierci spadkodawcy), na złożenie oświadczenia o jego odrzuceniu. Wówczas jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku i nie dziedziczy ani majątku, ani długów.
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza: Jest to obecnie domyślna forma dziedziczenia, jeśli nie złożymy żadnego oświadczenia. Oznacza ona, że nasza odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona tylko do wartości odziedziczonego majątku. Jeśli rodzic zostawił długi na 100 000 zł i majątek o wartości 20 000 zł, będziemy musieli spłacić wierzycieli tylko do kwoty 20 000 zł.

Kiedy rodzice mogą odpowiadać za długi dzieci?

Podobnie jak w drugą stronę, rodzice co do zasady nie odpowiadają za zobowiązania swoich dorosłych dzieci. Każda pełnoletnia osoba samodzielnie ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje finansowe. Istnieje jednak bardzo częsta i ryzykowna sytuacja, w której rodzic dobrowolnie bierze na siebie ciężar długu dziecka.

Pułapka zwana poręczeniem

Najczęstszym przypadkiem jest instytucja poręczenia (żyrowania) kredytu. Kiedy dorosłe dziecko nie ma wystarczającej zdolności kredytowej, bank często prosi o dodatkowe zabezpieczenie w postaci poręczyciela. Rodzice, chcąc pomóc, często bez głębszego zastanowienia zgadzają się nim zostać. To ogromne ryzyko!

Podpisując umowę poręczenia, stajesz się dla banku dłużnikiem solidarnym. Oznacza to, że jeśli Twoje dziecko przestanie spłacać raty, bank ma pełne prawo zwrócić się bezpośrednio do Ciebie z żądaniem spłaty całego pozostałego zadłużenia. Nie ma znaczenia, że nie otrzymałeś z tego kredytu ani złotówki. Zanim zdecydujesz się zostać czyimkolwiek żyrantem, nawet własnego dziecka, musisz być w 100% pewien jego rzetelności i mieć świadomość, że w razie problemów, to Ty będziesz musiał spłacić ten dług.