Organizacje z trzeciego sektora

Czy zastanawiałeś się kiedyś, kto stoi za lokalnym schroniskiem dla zwierząt, kto organizuje zbiórki charytatywne dla chorych dzieci, a kto dba o renowację zapomnianego zabytku w Twojej okolicy? To nie zawsze rząd czy wielki biznes. Pomiędzy sferą publiczną a rynkiem komercyjnym istnieje potężna siła napędowa zmian społecznych, znana jako trzeci sektor. To właśnie te organizacje, napędzane pasją i misją, a nie zyskiem, stanowią serce społeczeństwa obywatelskiego.

Czym właściwie jest trzeci sektor?

Trzeci sektor to szerokie pojęcie obejmujące wszystkie organizacje pozarządowe (znane jako NGO od angielskiego non-governmental organization) oraz podmioty, które nie są częścią administracji publicznej (pierwszy sektor) ani sektora prywatnego, nastawionego na zysk (drugi sektor). Ich głównym celem nie jest generowanie dochodu dla właścicieli, lecz realizacja określonych celów społecznych, kulturalnych, naukowych czy charytatywnych. Cały wypracowany zysk, jeśli się pojawi, jest przeznaczany na dalszą działalność statutową.

Kluczowe cechy organizacji

Organizacje trzeciego sektora charakteryzują się kilkoma fundamentalnymi cechami:

• Niezależność: Są niezależne od władz publicznych, co pozwala im swobodnie działać i reprezentować interesy różnych grup społecznych.
• Dobrowolność: Działalność opiera się w dużej mierze na pracy wolontariuszy i dobrowolnym zaangażowaniu członków.
• Cel non-profit: Ich podstawowym motywem jest misja, a nie maksymalizacja zysku finansowego.
• Samorządność: Posiadają własne struktury i organy decyzyjne, które zarządzają ich działalnością.

Najpopularniejsze formy prawne

W Polsce trzeci sektor przybiera najczęściej dwie główne formy organizacyjne, które, choć podobne w celach, różnią się w swojej strukturze i sposobie powstawania.

Fundacje

Fundacja jest powoływana do życia przez założyciela, zwanego fundatorem. Może to być osoba fizyczna lub prawna. Fundator przeznacza określony majątek (pieniądze, nieruchomości, papiery wartościowe) na realizację konkretnego, społecznie użytecznego celu. Ciekawostka: celem fundacji nie może być wspieranie jej fundatora. Musi ona działać na rzecz szerszej grupy odbiorców, np. wspierać rozwój nauki, chronić środowisko czy pomagać osobom w trudnej sytuacji życiowej.

Stowarzyszenia

Stowarzyszenie to z kolei dobrowolne zrzeszenie osób, które łączą wspólne zainteresowania, cele lub pasje. Do jego założenia potrzeba co najmniej siedmiu osób. W przeciwieństwie do fundacji, siłą stowarzyszenia są jego członkowie i ich wspólne działanie. Przykładami mogą być lokalne kluby sportowe, towarzystwa miłośników historii czy organizacje działające na rzecz praw zwierząt. To najbardziej demokratyczna forma organizacji, gdzie władzę sprawuje walne zebranie członków.

Dlaczego trzeci sektor jest tak ważny?

Rola organizacji pozarządowych w nowoczesnym społeczeństwie jest nie do przecenienia. Działają one tam, gdzie państwo nie zawsze może dotrzeć, a komercyjny biznes nie widzi interesu. Stanowią one swoisty system wczesnego ostrzegania, identyfikując problemy społeczne i szukając dla nich innowacyjnych rozwiązań.

1. Wypełniają luki: Prowadzą schroniska, domy opieki, organizują pomoc żywnościową i wsparcie psychologiczne.
2. Budują kapitał społeczny: Integrują lokalne społeczności, uczą współpracy, promują wolontariat i aktywizują obywateli do działania na rzecz wspólnego dobra.
3. Są głosem słabszych: Działają jako rzecznicy interesów grup marginalizowanych, osób z niepełnosprawnościami czy mniejszości.
4. Wprowadzają innowacje: Często to właśnie w NGO rodzą się pionierskie pomysły na rozwiązywanie problemów społecznych, które później mogą być wdrażane na szerszą skalę.

Jak możesz się zaangażować?

Siła trzeciego sektora tkwi w ludziach. Każdy z nas może stać się jego częścią i wesprzeć działania, które uważa za ważne. Najpopularniejszą formą jest wolontariat – poświęcenie swojego czasu i umiejętności. Możesz pomagać w schronisku, udzielać korepetycji dzieciom z ubogich rodzin czy wykorzystać swoje zawodowe kompetencje, np. jako prawnik udzielający darmowych porad (działalność pro bono). Inną, równie ważną formą wsparcia jest pomoc finansowa poprzez darowizny lub przekazanie 1,5% podatku na rzecz wybranej Organizacji Pożytku Publicznego (OPP). Warto rozejrzeć się wokół siebie – z pewnością w Twojej okolicy działa organizacja, której cele są bliskie Twojemu sercu.