Ortoreksja, objawy

W dzisiejszym świecie, gdzie zdrowy styl życia i świadome odżywianie są na topie, coraz więcej osób zwraca uwagę na to, co ląduje na ich talerzach. Jednak co, jeśli to szlachetne dążenie do perfekcyjnej diety przekracza pewną granicę, stając się niezdrową obsesją, która zamiast wspierać, zaczyna niszczyć jakość życia? Poznajmy ortoreksję – zaburzenie, które często pozostaje niezauważone.

Ortoreksja: Czym jest to zaburzenie?

Ortoreksja (łac. orthorexia nervosa) to termin opisujący obsesyjne skupienie na spożywaniu wyłącznie "czystej" i "zdrowej" żywności. W przeciwieństwie do anoreksji, gdzie głównym celem jest utrata wagi, czy bulimii, gdzie występują cykle objadania i przeczyszczania, w ortoreksji kluczowa jest jakość, skład i "czystość" jedzenia. Osoba dotknięta ortoreksją niekoniecznie dąży do bycia szczupłą, ale do bycia "zdrową" poprzez eliminację wszelkich produktów uważanych za szkodliwe. Często prowadzi to do eliminacji całych grup produktów, co paradoksalnie może prowadzić do niedoborów.

Główne objawy ortoreksji: Rozpoznaj sygnały

Rozpoznanie ortoreksji bywa trudne, ponieważ jej początkowe objawy mogą być mylone ze zdrowymi nawykami. Poniżej przedstawiamy kluczowe sygnały, które powinny wzbudzić czujność:

• Restrykcyjne zasady żywieniowe: Drastyczne eliminowanie całych grup produktów, takich jak cukier, gluten, nabiał, mięso czy przetworzona żywność, często bez medycznych wskazań. Osoba może wierzyć, że tylko te eliminacje zapewnią jej optymalne zdrowie, ignorując naukowe dowody.
• Obsesyjne planowanie i przygotowywanie posiłków: Spędzanie nieproporcjonalnie dużo czasu na planowaniu jadłospisu, zakupach w specjalistycznych sklepach oraz skrupulatnym przygotowywaniu jedzenia, by mieć pewność jego "czystości".
• Unikanie jedzenia poza domem: Odmowa spożywania posiłków w restauracjach, na spotkaniach towarzyskich czy u znajomych z obawy, że jedzenie nie będzie spełniać rygorystycznych standardów. Może to prowadzić do izolacji społecznej i pogorszenia relacji.
• Silny lęk i stres wokół jedzenia: Poczucie paniki, winy lub wstydu po spożyciu produktu uznanego za "niezdrowy" lub po przypadkowym odstępstwie od diety. Często towarzyszy temu chęć "odpokutowania" poprzez jeszcze większe restrykcje lub intensywne ćwiczenia.
• Kompulsywne czytanie etykiet: Nadmierne analizowanie składu produktów, wyszukiwanie informacji o pochodzeniu składników i metodach ich przetwarzania, często z przesadnym skupieniem na potencjalnych "zagrożeniach".
• Utrata radości z jedzenia: Jedzenie przestaje być przyjemnością, a staje się jedynie środkiem do osiągnięcia "zdrowia", dominującym aspektem życia i źródłem ciągłego niepokoju.
• Poczucie wyższości lub krytycyzmu: Osądzanie innych osób za ich wybory żywieniowe, poczucie, że tylko własna dieta jest "słuszna" i zdrowa, co może prowadzić do konfliktów w relacjach.
• Negatywny wpływ na zdrowie fizyczne: Pomimo dążenia do zdrowia, ortoreksja może prowadzić do niedoborów żywieniowych (np. witamin, minerałów, białka), anemii, osteoporozy, problemów z układem kostnym, hormonalnym, trawiennym, a nawet osłabienia odporności.

Przykłady z życia: Jak to wygląda w praktyce?

Wyobraźmy sobie osobę, która odmawia zjedzenia kawałka tortu urodzinowego na przyjęciu u bliskiego przyjaciela, tłumacząc, że "nie wie, co w nim jest". Zamiast tego, potajemnie wyjmuje z torebki własnoręcznie przygotowane, "bezpieczne" ciasteczka z mąki migdałowej i nasion chia. Inny przykład to ktoś, kto spędza godziny na wyszukiwaniu idealnych, ekologicznych warzyw, a następnie odczuwa potworny stres, jeśli nie może ich znaleźć, lub jeśli przez przypadek zje coś, co nie było zgodne z jego rygorystycznymi zasadami. Taka osoba może również rezygnować ze spotkań towarzyskich, bo wie, że serwowane tam jedzenie nie będzie "czyste", co prowadzi do pogłębiającej się izolacji i samotności.

Kiedy szukać pomocy?

Jeśli obsesja na punkcie "zdrowego" jedzenia zaczyna dominować Twoje życie lub życie bliskiej Ci osoby, wpływa na relacje, zdrowie fizyczne czy psychiczne – to sygnał, że czas poszukać profesjonalnego wsparcia. Ortoreksja, choć często bagatelizowana, jest poważnym zaburzeniem, które wymaga interwencji. Lekarz, dietetyk kliniczny lub psychoterapeuta to specjaliści, którzy mogą pomóc w postawieniu diagnozy i opracowaniu planu leczenia, zmierzającego do odzyskania zdrowej relacji z jedzeniem i poprawy jakości życia.

Pamiętaj, że zdrowe odżywianie powinno wspierać Twoje życie, dodawać energii i być źródłem przyjemności, a nie niekończącym się źródłem lęku i restrykcji. Zwracaj uwagę na sygnały, które wysyła Twoje ciało i umysł, i nie wahaj się szukać pomocy.