Otyłość, kiedy staje się chorobą?

Czy dodatkowe kilogramy to tylko kwestia estetyki, czy może sygnał alarmowy wysyłany przez nasz organizm? Granica między nadwagą a otyłością bywa płynna, jednak w pewnym momencie przekracza ona niewidzialną linię, za którą kryje się poważna, przewlekła choroba. Zrozumienie, kiedy dokładnie to następuje, jest kluczowe dla ochrony naszego najcenniejszego skarbu – zdrowia.

Czym jest otyłość z medycznego punktu widzenia?

Otyłość nie jest jedynie defektem kosmetycznym czy wynikiem braku silnej woli. To złożona choroba metaboliczna, zdefiniowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej, które stanowi zagrożenie dla zdrowia. Podstawowym narzędziem diagnostycznym, choć nie idealnym, jest wskaźnik masy ciała (BMI), obliczany na podstawie stosunku masy ciała do kwadratu wzrostu.

1. Nadwaga: BMI w zakresie 25–29,9 kg/m²
2. Otyłość I stopnia (umiarkowana): BMI w zakresie 30–34,9 kg/m²
3. Otyłość II stopnia (znaczna): BMI w zakresie 35–39,9 kg/m²
4. Otyłość III stopnia (olbrzymia): BMI ≥ 40 kg/m²

Przekroczenie progu BMI 30 jest momentem, w którym oficjalnie mówimy o otyłości jako jednostce chorobowej. Warto jednak pamiętać, że BMI nie różnicuje masy mięśniowej od tłuszczowej, dlatego u sportowców może dawać mylne wyniki.

Kiedy nadmiar kilogramów staje się chorobą?

Punktem zwrotnym jest sytuacja, gdy nadmiar tkanki tłuszczowej zaczyna negatywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu. Tkanka tłuszczowa, zwłaszcza ta zlokalizowana w jamie brzusznej (tłuszcz trzewny), nie jest biernym magazynem energii. To aktywny metabolicznie organ, który produkuje hormony i substancje prozapalne. Przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu, generowany przez nadmiar tkanki tłuszczowej, jest iskrą zapalną dla wielu poważnych schorzeń.

Poważne konsekwencje – ukryte zagrożenia

Otyłość jest jak cichy złodziej, który powoli okrada nas ze zdrowia. Lista powikłań jest długa i obejmuje niemal każdy układ w naszym ciele. To nie tylko kwestia obciążenia stawów, ale realne ryzyko rozwoju chorób, które skracają życie i drastycznie obniżają jego jakość.

• Choroby sercowo-naczyniowe: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zawał, udar mózgu.
• Zaburzenia metaboliczne: cukrzyca typu 2, insulinooporność, wysoki poziom cholesterolu.
• Choroby nowotworowe: zwiększone ryzyko raka jelita grubego, trzustki, nerek, a u kobiet raka piersi i trzonu macicy.
• Problemy z układem oddechowym: obturacyjny bezdech senny, astma.
• Choroby układu kostno-stawowego: choroba zwyrodnieniowa stawów, zwłaszcza kolanowych i biodrowych.
• Inne schorzenia: niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, problemy z płodnością, zaburzenia hormonalne.

Diagnoza to nie tylko wskaźnik BMI

Nowoczesna diagnostyka otyłości wykracza poza proste obliczenie BMI. Lekarze zwracają uwagę na inne, równie ważne wskaźniki, które lepiej obrazują realne zagrożenie.

Pomiar obwodu talii

To prosty, ale niezwykle cenny wskaźnik ilości niebezpiecznego tłuszczu trzewnego. Za wartość alarmującą u Europejczyków uznaje się obwód talii przekraczający 80 cm u kobiet oraz 94 cm u mężczyzn. Wartości te są sygnałem do pilnej konsultacji lekarskiej, nawet jeśli BMI mieści się jeszcze w normie nadwagi.

Analiza składu ciała

Badania takie jak bioimpedancja elektryczna (BIA) pozwalają precyzyjnie określić procentową zawartość tkanki tłuszczowej, mięśniowej oraz wody w organizmie. Daje to znacznie pełniejszy obraz niż sama masa ciała i pozwala monitorować postępy w leczeniu – upewniając się, że tracimy tłuszcz, a nie cenną masę mięśniową.

Ciekawostka: Mit "zdrowej otyłości"

Od czasu do czasu pojawia się koncepcja "metabolicznie zdrowej otyłości", sugerująca, że można mieć wysokie BMI bez negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Niestety, badania długoterminowe są bezlitosne. Nawet jeśli osoba z otyłością ma prawidłowe ciśnienie krwi i wyniki badań laboratoryjnych, jej ryzyko rozwinięcia chorób serca, cukrzycy i innych powikłań w przyszłości jest znacząco wyższe niż u osoby z prawidłową masą ciała. "Zdrowa otyłość" jest najczęściej stanem przejściowym, a nie stabilnym i bezpiecznym.

Co robić, gdy problem dotyczy ciebie?

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest uświadomienie sobie, że otyłość to choroba, która wymaga profesjonalnego podejścia i leczenia. Zamiast sięgać po restrykcyjne diety-cud, które często kończą się efektem jo-jo, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. On pokieruje dalszą diagnostyką i w razie potrzeby skieruje do specjalistów: diabetologa, endokrynologa czy kardiologa. Kluczem do sukcesu jest kompleksowe działanie obejmujące zmianę nawyków żywieniowych pod okiem dietetyka, wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej oraz, w wielu przypadkach, wsparcie psychologiczne. Pamiętaj, walka z otyłością to maraton, a nie sprint, ale każdy krok w stronę zdrowia jest zwycięstwem.