Początki pizzy

Czy istnieje danie bardziej uniwersalne i uwielbiane niż pizza? Od prostych placków pieczonych na gorącym kamieniu, po wykwintne dzieła sztuki kulinarnej – jej historia to fascynująca podróż przez wieki, kontynenty i kultury. Przygotuj się na odkrycie, jak skromne początki doprowadziły do powstania jednego z najbardziej ikonicznych dań świata.

Starożytne korzenie i pierwsi prekursorzy pizzy

Zanim pizza stała się pizzą, istniały jej liczne, mniej lub bardziej odległe, prekursorki. Idea płaskiego chleba, który służył jako podstawa do różnych dodatków, jest tak stara jak cywilizacja.

Od placków do prehistorii

Już w starożytnym Egipcie, Grecji czy Persji ludzie piekli proste placki z mąki i wody. Grecy mieli swój „plakous” – płaski chleb, często doprawiany ziołami, czosnkiem i cebulą. Perscy żołnierze, za czasów Dariusza Wielkiego, piekli płaskie chleby na tarczach i obkładali je daktylami i serem. To pokazuje, że koncepcja prostego, pieczonego ciasta z dodatkami ma bardzo długą tradycję.

Rzymskie placki: Focaccia i spółka

Rzymianie również mieli swoje wersje płaskiego pieczywa, często nazywanego „panis focacius”, co dosłownie oznaczało „chleb pieczony w palenisku”. Były to ciasta drożdżowe, wypiekane na gorącym popiele, a następnie smarowane oliwą i posypywane ziołami. Dzisiejsza focaccia jest bezpośrednią spadkobierczynią tych starożytnych receptur. Brakowało im jednak kluczowego składnika nowoczesnej pizzy – pomidorów, które do Europy dotarły znacznie później.

Neapol – kolebka nowoczesnej pizzy

Prawdziwe narodziny pizzy, jaką znamy dzisiaj, miały miejsce w Neapolu, w południowych Włoszech.

Pizza biedoty

W XVII i XVIII wieku Neapol był tętniącym życiem, ale i biednym miastem. Pizza stała się idealnym jedzeniem dla pracujących mas – była tania, szybka do przygotowania i sycąca. Sprzedawano ją na ulicach, często z przenośnych pieców. Jej składniki były proste i łatwo dostępne:

• Oliwa
• Czosnek
• Ser (często tani owczy)
• Bazylia
• Czasem małe ryby lub inne resztki

To było danie dla ludu, odrzucane przez wyższe sfery jako jedzenie dla ubogich.

Legenda Margherity

Przełom nastąpił w 1889 roku, kiedy to król Umberto I i królowa Małgorzata Sabaudzka odwiedzili Neapol. Królowa, zmęczona francuską kuchnią, poprosiła o spróbowanie lokalnych potraw. Słynny pizzaiolo Raffaele Esposito z pizzerii Brandi przygotował dla niej trzy pizze. Jedna z nich, udekorowana pomidorami (czerwień), mozzarellą (biel) i bazylią (zieleń), miała symbolizować barwy nowo zjednoczonych Włoch. Królowa była zachwycona, a pizza ta została nazwana na jej cześć – Pizza Margherita. Choć historia ta ma cechy legendy (pizza z pomidorami i mozzarellą istniała już wcześniej), to właśnie ona przyczyniła się do internacjonalizacji i nobilitacji tego dania.

Ewolucja i globalna ekspansja

Od lokalnego specjału, pizza stała się globalnym fenomenem, podbijając serca smakoszy na całym świecie.

Podbój Ameryki

Na przełomie XIX i XX wieku, fala włoskich imigrantów dotarła do Stanów Zjednoczonych, a wraz z nimi – ich kulinarna tradycja. W Nowym Jorku i Chicago zaczęły powstawać pierwsze pizzerie, początkowo skierowane do społeczności włoskich. Stopniowo, pizza zyskała popularność wśród szerszej publiczności, stając się symbolem amerykańskiej kuchni, choć o włoskich korzeniach.

Globalny fenomen

Po II wojnie światowej, amerykańscy żołnierze wracający z Włoch rozprzestrzenili miłość do pizzy na cały świat. Dziś pizza ma niezliczone odmiany, od tradycyjnej neapolitańskiej, przez nowojorską, chicagowską deep-dish, aż po egzotyczne wersje z ananasem czy owocami morza. Każdy kraj zaadaptował ją do swoich smaków i preferencji, czyniąc z niej danie naprawdę globalne.

Niezwykłe fakty i historyczne niuanse

Historia pizzy obfituje w ciekawostki, które często zaskakują nawet jej największych fanów.

Podróż pomidora

Trudno wyobrazić sobie pizzę bez sosu pomidorowego, ale pomidory pochodzą z Ameryki Południowej i Środkowej. Do Europy trafiły w XVI wieku, ale przez długi czas były uważane za roślinę ozdobną lub wręcz trującą. Dopiero w XVIII wieku, zwłaszcza w Neapolu, zaczęto je powszechnie spożywać i dodawać do potraw, w tym do pizzy. To pokazuje, jak ewoluowały gusta i wiedza kulinarna.

Prawdziwi pionierzy

Pierwsze pizzerie, takie jak Antica Pizzeria Port'Alba (otwarta w 1738 roku jako stoisko, a w 1830 jako restauracja), to miejsca, gdzie historia pizzy jest dosłownie zapisana w kamieniu. To tam, na ulicach Neapolu, prawdziwi pionierzy kulinarni udoskonalali to proste, a jednocześnie genialne danie, które dziś podbija świat. W 2017 roku sztuka neapolitańskich pizzaioli została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, co podkreśla jej wyjątkowe znaczenie.