Podatek od czynności cywilnoprawnych. Kto go płaci?

Kupiłeś używany samochód, a może mieszkanie z rynku wtórnego? Gratulacje! Pamiętaj jednak, że radość z nowego nabytku może zostać przyćmiona przez niespodziewany obowiązek podatkowy. Mowa o podatku od czynności cywilnoprawnych, znanym szerzej jako PCC. To cichy towarzysz wielu transakcji, o którym łatwo zapomnieć, a którego zignorowanie może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji. Dowiedz się, kto i kiedy musi go zapłacić, aby spać spokojnie.

Czym jest podatek PCC?

Podatek od czynności cywilnoprawnych to opłata, którą państwo pobiera od określonych umów i czynności prawnych zawieranych między osobami fizycznymi, firmami czy innymi podmiotami. Kluczową zasadą jest to, że PCC pojawia się tam, gdzie nie ma podatku VAT. Oznacza to, że jeśli kupujesz nowy produkt ze sklepu lub mieszkanie od dewelopera, transakcja jest już obciążona podatkiem VAT, więc PCC Cię nie dotyczy. Jeśli jednak dokonujesz zakupu od osoby prywatnej, która nie jest płatnikiem VAT, najprawdopodobniej będziesz musiał uregulować właśnie podatek PCC.

Kto jest zobowiązany do zapłaty PCC?

Odpowiedź na to pytanie zależy od rodzaju zawieranej umowy. Choć w większości przypadków obowiązek spoczywa na jednej stronie transakcji, warto znać szczegóły, aby uniknąć nieporozumień. Zasadniczo, ciężar zapłaty podatku spoczywa na osobie, która nabywa prawo lub rzecz.

Umowa sprzedaży

To najczęstszy przypadek, z którym możemy się spotkać. Przy umowie sprzedaży obowiązek zapłaty podatku PCC zawsze spoczywa na kupującym. Nie ma tu znaczenia, czy przedmiotem transakcji jest samochód, mieszkanie, działka czy komputer. Sprzedający otrzymuje umówioną kwotę, a kupujący, oprócz zapłaty ceny, musi dodatkowo w ciągu 14 dni złożyć deklarację PCC-3 i opłacić należny podatek w urzędzie skarbowym.

Umowa pożyczki

W przypadku umowy pożyczki zawieranej między osobami prywatnymi, zobowiązanym do zapłaty podatku jest biorący pożyczkę (pożyczkobiorca). Stawka podatku jest w tym przypadku niższa niż przy sprzedaży. Istnieją jednak istotne zwolnienia, o których warto pamiętać, zwłaszcza w przypadku pożyczek rodzinnych.

Inne popularne umowy

Podatek PCC dotyczy również innych czynności. Warto wiedzieć, że przy:

• Umowie darowizny – podatek płaci obdarowany, ale tylko w części dotyczącej przejęcia przez niego długów i ciężarów darczyńcy.
• Umowie dożywocia – obowiązek podatkowy spoczywa na nabywcy nieruchomości.
• Umowie spółki – podatek płacą solidarnie wspólnicy.

Stawki podatku i terminy

Wysokość podatku PCC jest ściśle określona w przepisach i zależy od przedmiotu umowy. Najpopularniejsze stawki to:

1. 2% – od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych (np. samochodu), prawa użytkowania wieczystego i innych praw majątkowych.
2. 0,5% – od umowy pożyczki lub depozytu nieprawidłowego (od kwoty pożyczki).

Niezależnie od rodzaju umowy, termin na złożenie deklaracji PCC-3 i zapłatę podatku jest niezmienny i wynosi dokładnie 14 dni od dnia dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli np. od dnia zawarcia umowy sprzedaży.

Ciekawostka: Wartość rynkowa a cena

Warto pamiętać, że podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa przedmiotu, a niekoniecznie cena wpisana w umowie. Jeśli kupujesz samochód o wartości rynkowej 30 000 zł, ale w umowie wpiszesz 15 000 zł, urząd skarbowy ma prawo zakwestionować tę kwotę. Wezwie Cię wówczas do podwyższenia wartości i zapłaty wyższego podatku wraz z odsetkami. Nie warto więc zaniżać ceny na umowie, by "zaoszczędzić" na podatku.

Zwolnienia z podatku PCC – kiedy nie musisz płacić?

Ustawodawca przewidział kilka sytuacji, w których jesteśmy zwolnieni z obowiązku płacenia PCC. Do najważniejszych wyjątków należą:

• Zakup rzeczy ruchomych (np. telefonu, mebli), których wartość rynkowa nie przekracza 1000 zł.
• Transakcje opodatkowane podatkiem VAT (np. zakup nowego auta w salonie).
• Pożyczki udzielane w ramach najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), o ile kwota przekracza próg zwolnienia i zostanie zgłoszona do urzędu skarbowego na formularzu PCC-3 w ciągu 14 dni.
• Najnowsze i bardzo ważne zwolnienie: zakup pierwszego mieszkania lub domu na rynku wtórnym. Od 31 sierpnia 2023 roku osoby, które nie posiadały wcześniej nieruchomości mieszkalnej, są zwolnione z 2% podatku PCC przy takiej transakcji.

Podatek od czynności cywilnoprawnych to ważny element wielu transakcji. Znajomość podstawowych zasad, stawek i terminów pozwala uniknąć stresu i nieprzewidzianych kosztów. Zawsze przed podpisaniem umowy warto sprawdzić, czy dana czynność podlega opodatkowaniu PCC i kto jest odpowiedzialny za jego uregulowanie.