Porozumienie Novell/Microsoft niezgodne z licencją GPL?

W świecie technologii, gdzie innowacja splata się z prawem i filozofią, rzadko które wydarzenie wywołało tak burzliwą dyskusję jak porozumienie między Novellem a Microsoftem z 2006 roku. Ta pozornie pragmatyczna umowa, mająca na celu zbliżenie dwóch gigantów, szybko stała się zarzewiem sporu o fundamentalne zasady wolnego oprogramowania. Czy faktycznie naruszała ducha, a może nawet literę, licencji GNU General Public License?

Geneza porozumienia: Kiedy giganci podają sobie ręce?

W listopadzie 2006 roku świat technologii obiegła wiadomość o zawarciu strategicznego porozumienia między firmą Novell, znaną z dystrybucji Linuksa SUSE, a Microsoftem, dominującym graczem na rynku systemów operacyjnych. Umowa ta, na pierwszy rzut oka, miała promować współpracę i interoperacyjność między platformami. Kluczowym elementem było jednak zobowiązanie Microsoftu do niepozywania klientów Novella korzystających z SUSE Linuksa za naruszenie patentów, a także wzajemne licencjonowanie patentów między obiema firmami. Dla wielu, zwłaszcza w korporacyjnym świecie, brzmiało to jak rozsądne posunięcie, oferujące spokój ducha i ochronę przed potencjalnymi roszczeniami patentowymi.

Co dokładnie zawierało porozumienie?

Porozumienie składało się z kilku filarów:

• Ochrona patentowa: Microsoft zobowiązał się nie dochodzić roszczeń patentowych od klientów Novella używających SUSE Linuksa. Było to postrzegane jako odpowiedź na wcześniejsze deklaracje Microsoftu o rzekomych naruszeniach jego patentów przez Linuksa.
• Współpraca techniczna: Obejmowała obszary takie jak wirtualizacja, zarządzanie tożsamością oraz formaty dokumentów.
• Dystrybucja SUSE Linux Enterprise Server: Microsoft zobowiązał się do dystrybucji kuponów na subskrypcje SUSE Linux Enterprise Server, co miało pomóc Novellowi w dotarciu do szerszej bazy klientów.

Dla Novella umowa miała być sposobem na zwiększenie adopcji SUSE Linuksa w przedsiębiorstwach, które obawiały się potencjalnych problemów prawnych związanych z patentami. Dla Microsoftu zaś, była to szansa na pokazanie bardziej "otwartej" twarzy i złagodzenie napięć w stosunkach z częścią społeczności open source.

GPL na cenzurowanym: Dlaczego porozumienie wywołało burzę?

Mimo początkowego entuzjazmu niektórych środowisk biznesowych, porozumienie Novell/Microsoft spotkało się z ostrą krytyką ze strony Fundacji Wolnego Oprogramowania (FSF) oraz wielu czołowych postaci ruchu open source. Głównym zarzutem była niezgodność umowy z duchem i zasadami licencji GNU General Public License (GPL), pod którą dystrybuowany jest Linux.

Dyskryminacja użytkowników: Kluczowy punkt sporny

Licencja GPL, zwłaszcza jej wersja 2 (GPLv2), na której opierała się większość Linuksa w tamtym czasie, ma na celu zapewnienie wszystkim użytkownikom tych samych czterech wolności: używania, badania, modyfikowania i rozpowszechniania oprogramowania. Porozumienie Novella i Microsoftu zostało zinterpretowane jako wprowadzenie dyskryminacji:

• Tylko klienci Novella otrzymywali ochronę patentową od Microsoftu. Użytkownicy innych dystrybucji Linuksa (np. Ubuntu, Fedora), również objętych GPL, nie mieli takiej gwarancji.
• To tworzyło "dwie klasy" użytkowników Linuksa, co było sprzeczne z fundamentalną zasadą równego traktowania, leżącą u podstaw GPL.

Richard Stallman, twórca FSF i główny architekt GPL, publicznie potępił umowę, nazywając ją "paktem z diabłem" i "próbą dzielenia i rządzenia" społecznością Linuksa. Jego zdaniem, Novell, zawierając taką umowę, stał się narzędziem Microsoftu do osłabiania wolności oprogramowania.

Wpływ na GPLv3: Odpowiedź społeczności

Porozumienie Novell/Microsoft miało ogromny wpływ na rozwój licencji GPLv3, która była wówczas w fazie projektowania. FSF uznała to za wyraźny sygnał, że potrzebne są nowe klauzule, aby zapobiec podobnym umowom w przyszłości. GPLv3 została zaprojektowana tak, aby bezpośrednio rozwiązać problem "dyskryminacyjnych" porozumień patentowych. Jej klauzule, zwłaszcza te dotyczące "dodatkowych ograniczeń" (sekcja 7) i licencji patentowych (sekcja 11 i 12), miały na celu uniemożliwienie dystrybutorom nakładania dodatkowych warunków, które ograniczałyby wolność użytkowników lub faworyzowały jednych kosztem drugich w kontekście patentów.

Ciekawostka: Jedną z kluczowych zmian w GPLv3 jest zasada, że jeśli ktoś przenosi oprogramowanie objęte GPLv3 i oferuje ochronę patentową innym, to tę samą ochronę musi zapewnić wszystkim, którzy otrzymują oprogramowanie na podstawie GPLv3. To bezpośrednia odpowiedź na model zastosowany w umowie Novell/Microsoft.

Konsekwencje i dziedzictwo: Jak porozumienie zmieniło krajobraz?

Chociaż porozumienie Novell/Microsoft budziło kontrowersje, jego znaczenie wykraczało poza samą umowę. Stało się ono katalizatorem ważnych zmian w podejściu do licencji open source i kwestii patentowych.

Ewolucja podejścia do patentów w open source

Umowa uświadomiła wielu, jak istotne są patenty w kontekście wolnego oprogramowania. Zmusiło to społeczność do przemyślenia, w jaki sposób licencje mogą chronić użytkowników przed roszczeniami patentowymi i zapobiegać próbom podważania wolności oprogramowania poprzez skomplikowane układy prawne. W efekcie, GPLv3 stała się znacznie bardziej odporna na takie zagrożenia, co było dużym zwycięstwem dla ruchu wolnego oprogramowania.

Praktyczne skutki dla Novella i Linuksa

Dla Novella porozumienie było mieczem obosiecznym. Z jednej strony, mogło to pomóc w pozyskaniu klientów korporacyjnych, którzy obawiali się patentów. Z drugiej, firma straciła część zaufania w społeczności open source, co mogło negatywnie wpłynąć na jej wizerunek i współpracę z innymi projektami. Ostatecznie, Novell został przejęty, a SUSE Linux kontynuował swoją drogę, ale lekcja z 2006 roku pozostała.

Porozumienie Novell/Microsoft, choć kontrowersyjne, było kluczowym momentem w historii wolnego oprogramowania. Podkreśliło ono fundamentalne wartości GPL i zmusiło społeczność do aktywnego reagowania na wyzwania związane z patentami. Dzięki temu, licencje takie jak GPLv3 stały się silniejszym narzędziem w ochronie wolności użytkowników i w utrzymaniu równych zasad dla wszystkich, którzy korzystają z dobrodziejstw otwartego kodu.