Problem z zajściem w ciążę, przyczyny

Dla wielu par marzenie o dziecku jest jednym z najpiękniejszych i najważniejszych. Niestety, droga do rodzicielstwa bywa wyboista, a trudności z zajściem w ciążę dotykają coraz więcej osób. Zrozumienie potencjalnych przyczyn to pierwszy, kluczowy krok w poszukiwaniu wsparcia i rozwiązania. Ten artykuł ma na celu rzucić światło na złożoność problemu niepłodności, przedstawiając najczęstsze czynniki wpływające na płodność obu partnerów.

Czym jest niepłodność? Zrozumienie problemu

W medycynie o niepłodności mówimy, gdy para po roku regularnych, niezabezpieczonych stosunków płciowych nie jest w stanie zajść w ciążę. Dla kobiet powyżej 35. roku życia ten okres skraca się do sześciu miesięcy. Ważne jest, aby pamiętać, że problemy z płodnością nie są rzadkością – dotykają około 15-20% par w wieku reprodukcyjnym. To złożony stan, który może mieć wiele źródeł, zarówno po stronie kobiety, mężczyzny, jak i obu partnerów jednocześnie.

Główne przyczyny problemów z zajściem w ciążę u kobiet

Płodność kobiety jest skomplikowanym procesem, zależnym od wielu czynników. Poniżej przedstawiamy najczęściej diagnozowane przyczyny niepłodności u kobiet:

1. Zaburzenia owulacji

To jedna z najczęstszych przyczyn, odpowiadająca za około 25-30% przypadków niepłodności kobiecej. Brak regularnej owulacji lub jej całkowity brak uniemożliwia uwolnienie komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Do najczęstszych przyczyn zaburzeń owulacji należą:

• Zespół policystycznych jajników (PCOS): Charakteryzuje się brakiem lub rzadkimi owulacjami, podwyższonym poziomem androgenów i obecnością wielu małych pęcherzyków na jajnikach.
• Zaburzenia funkcji tarczycy: Zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy mogą wpływać na równowagę hormonalną i zaburzać owulację.
• Hiperprolaktynemia: Zbyt wysoki poziom prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego m.in. za laktację, może hamować owulację.
• Przedwczesne wygasanie czynności jajników (POF): Jajniki przestają funkcjonować prawidłowo przed 40. rokiem życia, co prowadzi do braku owulacji i menopauzy.

2. Problemy z jajowodami

Jajowody to "drogi transportowe" dla komórki jajowej z jajnika do macicy. Ich niedrożność lub uszkodzenie może uniemożliwić spotkanie plemnika z komórką jajową lub zagnieżdżenie zarodka. Przyczyny obejmują:

• Choroby zapalne miednicy mniejszej (PID): Często spowodowane przez infekcje bakteryjne (np. chlamydię, rzeżączkę).
• Endometrioza: Tkanka podobna do błony śluzowej macicy rośnie poza macicą, tworząc zrosty i blokując jajowody.
• Zrosty pooperacyjne: Po operacjach w obrębie jamy brzusznej (np. usunięcie wyrostka robaczkowego, cesarskie cięcie).

3. Endometrioza

To przewlekła choroba, w której tkanka przypominająca błonę śluzową macicy (endometrium) rozwija się poza jamą macicy. Może występować na jajnikach, jajowodach, otrzewnej, a nawet w innych organach. Endometrioza może prowadzić do niepłodności poprzez:

• Tworzenie zrostów, które zaburzają anatomię narządów miednicy.
• Uszkadzanie komórek jajowych i plemników.
• Wpływanie na jakość endometrium i zdolność do implantacji zarodka.

Ciekawostka: Szacuje się, że endometrioza występuje u około 10-15% kobiet w wieku rozrodczym, a u kobiet z problemami z płodnością odsetek ten może sięgać nawet 30-50%.

4. Wady macicy

Nieprawidłowości w budowie macicy mogą utrudniać zagnieżdżenie zarodka lub utrzymanie ciąży:

• Mięśniaki macicy: Łagodne guzy, które mogą deformować jamę macicy lub blokować jajowody.
• Polipy endometrialne: Wyrostki błony śluzowej macicy, które mogą zakłócać implantację.
• Wady wrodzone macicy: Np. macica dwurożna, przegrodzona, jednorożna, które mogą wpływać na zdolność do donoszenia ciąży.

5. Wiek kobiety

Wiek jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na płodność kobiety. Po 35. roku życia jakość i liczba komórek jajowych zaczyna gwałtownie spadać, a ryzyko wystąpienia wad genetycznych wzrasta. Po 40. roku życia szanse na naturalne poczęcie są znacznie mniejsze.

Główne przyczyny problemów z zajściem w ciążę u mężczyzn

Męska niepłodność odpowiada za około 30-40% wszystkich przypadków niepłodności par. Często jest niedoceniana, a jej diagnoza jest równie ważna, co diagnostyka kobieca. Oto najczęstsze przyczyny niepłodności u mężczyzn:

1. Problemy z jakością nasienia

To najczęstsza przyczyna męskiej niepłodności. Obejmuje:

• Oligospermia: Zbyt niska koncentracja plemników w ejakulacie.
• Asthenozoospermia: Niska ruchliwość plemników, utrudniająca ich dotarcie do komórki jajowej.
• Teratozoospermia: Nieprawidłowa morfologia (kształt) plemników, co może wpływać na ich zdolność do zapłodnienia.
• Azoospermia: Całkowity brak plemników w ejakulacie.

2. Żylaki powrózka nasiennego

Są to poszerzone żyły w worku mosznowym. Mogą one prowadzić do podwyższenia temperatury w jądrach, co negatywnie wpływa na produkcję i jakość plemników. Żylaki powrózka nasiennego są jedną z najczęstszych odwracalnych przyczyn męskiej niepłodności.

3. Zaburzenia hormonalne

Nieprawidłowy poziom hormonów, takich jak testosteron, FSH czy LH, może zaburzać produkcję plemników. Przykładem jest hipogonadyzm, czyli niedobór testosteronu.

4. Problemy z drożnością nasieniowodów

Blokady w drogach wyprowadzających nasienie mogą uniemożliwić plemnikom dotarcie do ejakulatu. Mogą być spowodowane przez infekcje, urazy, wady wrodzone lub zabiegi chirurgiczne (np. wazektomia).

5. Zaburzenia erekcji i ejakulacji

Problemy z osiągnięciem lub utrzymaniem erekcji, a także z przedwczesnym lub wstecznym wytryskiem, mogą uniemożliwiać dostarczenie nasienia do dróg rodnych kobiety.

Przyczyny łączone i niepłodność idiopatyczna

W niektórych przypadkach przyczyny niepłodności leżą po stronie obojga partnerów. Może to być kombinacja łagodnych problemów u kobiety i mężczyzny, które sumarycznie utrudniają poczęcie.

Niestety, w około 10-20% przypadków, po przeprowadzeniu kompleksowej diagnostyki, nie udaje się zidentyfikować konkretnej przyczyny. Mówimy wówczas o niepłodności idiopatycznej, czyli o niepłodności o niewyjaśnionej etiologii. Nie oznacza to jednak braku nadziei – często w takich sytuacjach skuteczne okazują się metody wspomaganego rozrodu.

Czynniki stylu życia i środowiskowe wpływające na płodność

Oprócz medycznych przyczyn, wiele czynników zewnętrznych i związanych ze stylem życia może znacząco wpływać na płodność obu partnerów:

• Wiek: Jak wspomniano, to kluczowy czynnik dla kobiet, ale także u mężczyzn po 40. roku życia może spadać jakość nasienia.
• Waga: Zarówno nadwaga, jak i niedowaga mogą zaburzać równowagę hormonalną i wpływać na owulację u kobiet oraz jakość nasienia u mężczyzn.
• Stres: Przewlekły stres może wpływać na hormony regulujące płodność.
• Palenie tytoniu i alkohol: Udowodniono, że palenie tytoniu obniża rezerwę jajnikową u kobiet i pogarsza jakość nasienia u mężczyzn. Nadmierne spożycie alkoholu również ma negatywny wpływ.
• Dieta: Niewłaściwa dieta, uboga w składniki odżywcze, może wpływać na ogólny stan zdrowia i płodność.
• Ekspozycja na toksyny: Kontakt z pestycydami, metalami ciężkimi, chemikaliami przemysłowymi może negatywnie wpływać na płodność.
• Intensywny wysiłek fizyczny: Ekstremalne ćwiczenia mogą zaburzać cykl menstruacyjny u kobiet.

Kiedy szukać pomocy?

Jeśli staracie się o dziecko od roku (lub sześciu miesięcy, jeśli kobieta ma powyżej 35 lat) i nie ma efektów, nie wahajcie się szukać profesjonalnej pomocy. Pamiętajcie, że problem z zajściem w ciążę to wspólna sprawa obojga partnerów, a diagnostyka i leczenie powinny dotyczyć zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Wczesna interwencja może znacznie zwiększyć szanse na spełnienie marzenia o rodzicielstwie.