Retinopatia wcześniacza, objawy i leczenie

Narodziny wcześniaka to dla rodziców mieszanka ogromnej radości i równie wielkiej troski. Współczesna medycyna potrafi czynić cuda, ratując życie dzieci urodzonych na długo przed terminem. Jednak ta walka o zdrowie nie kończy się w momencie opuszczenia inkubatora. Jednym z podstępnych zagrożeń, które może czaić się w cieniu, jest retinopatia wcześniacza – choroba oczu, która nieleczona może prowadzić do poważnego uszkodzenia wzroku, a nawet ślepoty. Zrozumienie jej natury, objawów i metod leczenia to klucz do ochrony najcenniejszego zmysłu małego wojownika.

Czym jest retinopatia wcześniacza?

Retinopatia wcześniacza (w skrócie ROP) to choroba, która dotyczy siatkówki oka – niezwykle wrażliwej błony wewnątrz gałki ocznej, odpowiedzialnej za odbieranie obrazu. U dzieci urodzonych o czasie naczynia krwionośne w siatkówce rozwijają się w pełni jeszcze w życiu płodowym. U wcześniaków ten proces zostaje gwałtownie przerwany. W odpowiedzi na nowe, pozamaciczne warunki, a zwłaszcza na wyższe stężenie tlenu, delikatne naczynia mogą zacząć rosnąć w sposób nieprawidłowy i chaotyczny. Zamiast odżywiać siatkówkę, tworzą kruche, patologiczne struktury, które mogą prowadzić do krwawień, powstawania blizn, a w najgorszym wypadku – do odwarstwienia siatkówki.

Kto jest w grupie ryzyka?

Nie każdy wcześniak jest narażony na rozwój retinopatii. Istnieją jednak jasno określone czynniki, które znacząco zwiększają to ryzyko. Lekarze zwracają szczególną uwagę na dzieci, które:

• Urodziły się przed 32. tygodniem ciąży.
• Miały bardzo niską masę urodzeniową, zwłaszcza poniżej 1500 gramów.

Dodatkowymi czynnikami obciążającymi mogą być między innymi konieczność długotrwałej tlenoterapii, ciężkie infekcje ogólnoustrojowe, zaburzenia oddychania czy wahania ciśnienia tętniczego. Ciekawostka: Tlen, który jest niezbędny do ratowania życia wcześniaków, jest jednocześnie jednym z głównych czynników stymulujących nieprawidłowy rozwój naczyń w siatkówce. To medyczny paradoks, który pokazuje, jak delikatna jest równowaga w organizmie tak małego dziecka.

Objawy i diagnostyka – cichy wróg wzroku

Największym wyzwaniem w przypadku retinopatii wcześniaczej jest fakt, że w jej wczesnych stadiach choroba nie daje absolutnie żadnych zewnętrznych objawów. Dziecko nie odczuwa bólu, a jego oczy wyglądają zupełnie normalnie. Rodzic nie jest w stanie samodzielnie zauważyć niczego niepokojącego. Właśnie dlatego tak kluczowe są obowiązkowe badania przesiewowe, którym poddawane są wszystkie dzieci z grupy ryzyka. Badanie polega na ocenie dna oka przez doświadczonego okulistę przy użyciu specjalistycznego sprzętu (oftalmoskopu). Jest ono bezbolesne, choć może być dla malucha nieco niekomfortowe. Pierwsze badanie wykonuje się zazwyczaj około 4. tygodnia życia dziecka.

Pięć stadiów choroby

Lekarze klasyfikują zaawansowanie ROP w pięciostopniowej skali, co pozwala na precyzyjne monitorowanie postępu choroby i podjęcie decyzji o leczeniu w odpowiednim momencie.

1. Stadium 1 i 2: To łagodne formy choroby, w których pojawiają się niewielkie zmiany w naczyniach. Bardzo często cofają się samoistnie i wymagają jedynie regularnej obserwacji.
2. Stadium 3: Dochodzi do znacznego rozrostu nieprawidłowych naczyń, które zaczynają wrastać do wnętrza oka (ciała szklistego). To stadium często jest określane jako "progowe" i stanowi wskazanie do rozpoczęcia leczenia.
3. Stadium 4 i 5: To najcięższe postacie, w których dochodzi do częściowego (stadium 4) lub całkowitego (stadium 5) odwarstwienia siatkówki. Wymagają one pilnej interwencji chirurgicznej.

Nowoczesne metody leczenia

Celem leczenia jest zatrzymanie postępu choroby i zapobieżenie odwarstwieniu się siatkówki. Na szczęście medycyna dysponuje skutecznymi metodami.

• Laseroterapia (fotokoagulacja laserowa): To obecnie "złoty standard" w leczeniu ROP. Zabieg polega na zniszczeniu za pomocą wiązki lasera nieukrwionej, obwodowej części siatkówki. Powoduje to zahamowanie produkcji czynników stymulujących wzrost patologicznych naczyń i prowadzi do wycofania się choroby.
• Iniekcje doszklistkowe (anty-VEGF): Coraz popularniejsza metoda, polegająca na podaniu do wnętrza oka niewielkiej dawki leku, który blokuje działanie substancji odpowiedzialnej za rozrost nieprawidłowych naczyń. Jest to szczególnie skuteczne w przypadku zmian zlokalizowanych w centralnej części siatkówki.
• Leczenie chirurgiczne: Stosowane w najbardziej zaawansowanych stadiach (4 i 5). Operacje takie jak witrektomia czy założenie opaski na gałkę oczną mają na celu ponowne przyłożenie odwarstwionej siatkówki i uratowanie resztek widzenia.

Życie po retinopatii – o czym należy pamiętać?

Należy pamiętać, że nawet po skutecznym wyleczeniu lub samoistnym wycofaniu się ROP, dzieci te stanowią grupę podwyższonego ryzyka rozwoju innych problemów okulistycznych w przyszłości. Do najczęstszych należą krótkowzroczność, astygmatyzm, zez oraz tzw. "leniwe oko" (ambliopia). Dlatego absolutnie konieczne są regularne kontrole okulistyczne przez całe dzieciństwo, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. Wczesne wykrycie ewentualnych wad wzroku i wdrożenie odpowiedniej korekcji okularowej czy leczenia zeza daje dziecku szansę na prawidłowy rozwój widzenia i pełne cieszenie się światem.