Skąd się bierze olej rzepakowy?

Olej rzepakowy to jeden z najpopularniejszych tłuszczów w naszych kuchniach, ceniony za swoją wszechstronność i korzystny profil zdrowotny. Ale czy kiedykolwiek zastanawialiście się, skąd dokładnie bierze się ten złocisty płyn, zanim trafi na Wasz stół? Jego droga od małego nasionka na polu do gotowej butelki jest fascynującym procesem, pełnym innowacji i natury.

Od pola do butelki: Niezwykła podróż oleju rzepakowego

Zanim olej rzepakowy stanie się nieodłącznym elementem naszej diety, musi przebyć długą i skomplikowaną drogę. Wszystko zaczyna się od niepozornej rośliny o charakterystycznych żółtych kwiatach.

Rzepak: Złoto pól uprawnych

Rzepak (Brassica napus) to roślina oleista z rodziny kapustowatych, która od wieków jest uprawiana na ogromnych obszarach na całym świecie. W Polsce, podobnie jak w Kanadzie czy krajach Unii Europejskiej, żółte pola rzepaku są typowym widokiem wiosną i wczesnym latem. Istnieją dwie główne odmiany: rzepak ozimy, wysiewany jesienią, oraz rzepak jary, sadzony wiosną. To właśnie z jego drobnych, czarnych nasion, bogatych w tłuszcz, produkuje się cenny olej.

Zbiory i pierwsze kroki

Zbiory rzepaku odbywają się zazwyczaj na przełomie lipca i sierpnia, gdy nasiona osiągną odpowiednią dojrzałość. Proces ten wymaga precyzji, aby nie dopuścić do osypywania się cennych nasion. Po zbiorach nasiona są dokładnie czyszczone z wszelkich zanieczyszczeń, takich jak resztki roślin, kamienie czy chwasty. Następnie poddawane są procesowi suszenia, by obniżyć ich wilgotność do bezpiecznego poziomu, co zapobiega psuciu się i pleśnieniu podczas przechowywania.

Tłoczenie: Serce procesu produkcji

Kluczowym etapem w produkcji oleju jest tłoczenie nasion. Możemy wyróżnić dwie główne metody:

• Tłoczenie na zimno: Nasiona są tłoczone mechanicznie w niskich temperaturach (poniżej 40-50°C). Dzięki temu olej zachowuje najwięcej wartości odżywczych, w tym witamin i nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także charakterystyczny smak i zapach. Olej tłoczony na zimno jest zazwyczaj mętny i ma intensywniejszy kolor.
• Tłoczenie na gorąco (lub ekstrakcja rozpuszczalnikowa): Nasiona są podgrzewane przed tłoczeniem, co zwiększa wydajność procesu i pozwala uzyskać więcej oleju. Często po tłoczeniu stosuje się również ekstrakcję chemiczną za pomocą rozpuszczalników, aby odzyskać maksymalną ilość oleju. Oleje uzyskane tą metodą wymagają dalszej rafinacji.

Rafinacja: Droga do czystości

Większość oleju rzepakowego, który trafia na półki sklepowe, to olej rafinowany. Proces rafinacji ma na celu usunięcie niepożądanych substancji, takich jak wolne kwasy tłuszczowe, barwniki, substancje zapachowe czy związki fosforowe, które mogłyby wpływać na smak, zapach i trwałość oleju. Etapy rafinacji to:

1. Odśluzowanie: Usunięcie fosfolipidów.
2. Neutralizacja: Usunięcie wolnych kwasów tłuszczowych.
3. Bielenie: Usunięcie barwników i innych zanieczyszczeń.
4. Dezodoryzacja: Usunięcie substancji zapachowych, nadające olejowi neutralny smak i zapach.

Dzięki rafinacji olej staje się klarowny, bezwonny i bezsmakowy, co czyni go idealnym do smażenia i pieczenia, gdyż ma wyższą temperaturę dymienia.

Pakowanie i dystrybucja

Po zakończeniu wszystkich procesów produkcyjnych, olej jest poddawany rygorystycznej kontroli jakości. Następnie trafia do butelek lub innych opakowań, które chronią go przed światłem i powietrzem, zapewniając długotrwałe zachowanie świeżości. Ostatnim etapem jest dystrybucja do sklepów i hurtowni, skąd trafia prosto do naszych domów.

Olej rzepakowy w kuchni i nie tylko

Olej rzepakowy jest niezwykle wszechstronny. Jego neutralny smak sprawia, że doskonale nadaje się do:

• Smażenia i pieczenia
• Przygotowywania sosów i dressingów
• Dodatku do sałatek i surówek
• Marynowania mięs i warzyw

Co ciekawe, oprócz zastosowań kulinarnych, olej rzepakowy jest również wykorzystywany w przemyśle do produkcji biodiesla, a pozostałe po tłoczeniu makuchy rzepakowe stanowią cenną paszę dla zwierząt.

Ciekawostki o oleju rzepakowym

• Historia i ewolucja: Dawniej rzepak zawierał wysoką zawartość kwasu erukowego, który był szkodliwy dla zdrowia. Dzięki intensywnym pracom hodowlanym, stworzono odmiany „00” (podwójnie zerowe), które mają znikomą ilość tego kwasu, czyniąc olej bezpiecznym i zdrowym. W Kanadzie te odmiany nazwano „Canola” (od Canadian Oil, Low Acid).
• Bogactwo Omega-3: Olej rzepakowy jest jednym z niewielu olejów roślinnych, który zawiera znaczące ilości kwasów tłuszczowych Omega-3 (kwas alfa-linolenowy – ALA), w korzystnym stosunku do Omega-6.
• Źródło witaminy E: Jest również dobrym źródłem witaminy E, silnego przeciwutleniacza, który wspiera zdrowie skóry i układu odpornościowego.

Jak widać, droga oleju rzepakowego z pola do naszej kuchni to złożony proces, który łączy pracę rolników, nowoczesne technologie i dbałość o jakość. Następnym razem, gdy sięgniecie po butelkę tego złocistego płynu, będziecie wiedzieć, ile wysiłku i etapu kryje się za jego powstaniem, czyniąc go nie tylko smacznym, ale i fascynującym elementem naszej codzienności.