Szkorbut, przyczyny, objawy

Choć szkorbut kojarzy się głównie z opowieściami o piratach i dalekich morskich wyprawach sprzed wieków, ta groźna choroba potrafi powrócić nawet we współczesnym świecie. Niedobór jednego, kluczowego składnika w diecie może prowadzić do kaskady wyniszczających objawów, które często bywają mylone z innymi dolegliwościami. Dowiedz się, jak rozpoznać sygnały alarmowe i dlaczego witamina C jest tak ważna dla Twojego zdrowia, a jej brak nie jest tylko problemem z przeszłości.

Czym jest szkorbut?

Szkorbut, historycznie nazywany również gnilcem, to choroba spowodowana głębokim i długotrwałym niedoborem witaminy C, czyli kwasu askorbinowego. Witamina ta jest niezbędna do prawidłowej syntezy kolagenu – białka, które stanowi kluczowy budulec dla skóry, kości, chrząstek, zębów oraz ścian naczyń krwionośnych. Bez odpowiedniej ilości kolagenu tkanki te stają się słabe i podatne na uszkodzenia, co prowadzi do lawiny problemów zdrowotnych.

Główne przyczyny niedoboru

Podstawową i jedyną przyczyną szkorbutu jest awitaminoza witaminy C. Nasz organizm, w przeciwieństwie do wielu zwierząt, nie potrafi samodzielnie jej produkować, dlatego musimy dostarczać ją wraz z pożywieniem. Współcześnie do niedoborów mogą prowadzić:

• Monotonna dieta, uboga w świeże warzywa i owoce.
• Choroby przewlekłe, zwłaszcza te wpływające na wchłanianie składników odżywczych z jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna).
• Alkoholizm, który zaburza wchłanianie i metabolizm wielu witamin.
• Palenie tytoniu, ponieważ zwiększa zapotrzebowanie organizmu na witaminę C.
• Restrykcyjne diety eliminacyjne bez odpowiedniej suplementacji.

Ciekawostka historyczna

W XVIII wieku brytyjski lekarz okrętowy, James Lind, przeprowadził jeden z pierwszych udokumentowanych eksperymentów klinicznych. Podzielił marynarzy chorych na szkorbut na grupy i każdej podawał inny "lek". Grupa, która otrzymywała dwie pomarańcze i jedną cytrynę dziennie, cudownie wyzdrowiała w ciągu tygodnia. To odkrycie zrewolucjonizowało dietę na statkach i uratowało życie tysięcy marynarzy.

Jak rozpoznać objawy szkorbutu?

Objawy szkorbutu narastają stopniowo, a pierwsze z nich są często niespecyficzne i łatwe do zbagatelizowania. Warto jednak zwrócić na nie uwagę, zanim choroba przejdzie w zaawansowane stadium.

Wczesne sygnały ostrzegawcze

W pierwszych tygodniach niedoboru mogą pojawić się takie symptomy jak:

1. Ogólne osłabienie i zmęczenie.
2. Utrata apetytu i spadek masy ciała.
3. Zwiększona drażliwość i apatia.
4. Bóle mięśni oraz stawów, szczególnie w nogach.

Zaawansowane i charakterystyczne symptomy

Gdy niedobór witaminy C się pogłębia, objawy stają się znacznie bardziej dramatyczne i charakterystyczne dla szkorbutu. Należą do nich:

• Problemy z dziąsłami: stają się one gąbczaste, obrzęknięte, przybierają purpurowy kolor i łatwo krwawią, co w skrajnych przypadkach prowadzi do utraty zębów.
• Zmiany skórne: pojawiają się małe, czerwone lub fioletowe plamki (wybroczyny), zwłaszcza na nogach. Charakterystyczne jest również powstawanie dużych siniaków nawet po lekkich urazach.
• Kręcone włosy mieszkowe: włosy stają się suche, łamliwe i przybierają kształt korkociągu (tzw. corkscrew hair).
• Zaburzone gojenie się ran: nawet drobne skaleczenia goją się bardzo wolno lub wcale.
• Niedokrwistość (anemia): wynikająca z upośledzonego wchłaniania żelaza i wewnętrznych krwawień.

Ignorowanie tych objawów jest niezwykle niebezpieczne. Nieleczony szkorbut może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak żółtaczka, obrzęki, drgawki, a ostatecznie nawet do śmierci z powodu niewydolności serca lub krwotoków wewnętrznych. Na szczęście dziś, dzięki łatwemu dostępowi do zbilansowanej diety, jest to choroba w pełni uleczalna i łatwa do uniknięcia.