Terapia UVB i UVA w leczeniu łuszczycy

Łuszczyca to schorzenie, które dotyka miliony ludzi na całym świecie, często powodując dyskomfort i obniżając jakość życia. Chociaż nie ma jednego magicznego lekarstwa, współczesna medycyna oferuje skuteczne metody zarządzania jej objawami. Jednym z takich podejść, głęboko zakorzenionym w mocy światła, jest fototerapia – fascynująca podróż w głąb tego, jak specyficzne długości fal mogą przynieść ulgę.

Czym jest łuszczyca?

Łuszczyca to przewlekła, zapalna choroba skóry o podłożu autoimmunologicznym, charakteryzująca się przyspieszonym cyklem życia komórek naskórka. Zamiast standardowych 28-30 dni, nowe komórki skóry u pacjentów z łuszczycą dojrzewają i złuszczają się w ciągu zaledwie 3-4 dni. Prowadzi to do powstawania czerwonych, uniesionych plam pokrytych srebrzystymi łuskami, które mogą swędzieć, boleć, a nawet pękać. Ważne jest, by pamiętać, że łuszczyca nie jest zaraźliwa, jednak jej widoczne objawy często wpływają na samopoczucie psychiczne i społeczne pacjentów.

Fototerapia: Światło w walce z chorobą

Fototerapia, czyli leczenie światłem, to metoda polegająca na kontrolowanej ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Jest ona stosowana od dziesięcioleci w dermatologii i stanowi jedną z najstarszych, a zarazem wciąż bardzo skutecznych form terapii łuszczycy. Jej celem jest spowolnienie nadmiernego wzrostu komórek skóry i zredukowanie stanu zapalnego. Wykorzystuje się w niej dwa główne typy promieniowania: UVB i UVA.

Terapia UVB: Skuteczna i coraz bezpieczniejsza

Terapia UVB polega na naświetlaniu skóry promieniami ultrafioletowymi B. Jest to obecnie jedna z najczęściej stosowanych metod fototerapii ze względu na jej wysoką skuteczność i stosunkowo dobry profil bezpieczeństwa.

• Wąskopasmowe UVB (NB-UVB): Jest to dominująca forma terapii UVB. Wykorzystuje bardzo specyficzny zakres długości fal (najczęściej 311-312 nm), który jest szczególnie efektywny w leczeniu łuszczycy, jednocześnie minimalizując ryzyko oparzeń i innych działań niepożądanych w porównaniu do szerszego spektrum UVB. Promienie NB-UVB penetrują naskórek, wpływając na komórki układu odpornościowego i spowalniając nadmierną proliferację keratynocytów.
• Szerokopasmowe UVB (BB-UVB): Starsza metoda, wykorzystująca szersze spektrum promieniowania UVB. Obecnie rzadziej stosowana ze względu na większe ryzyko działań niepożądanych, takich jak oparzenia słoneczne.

Zabiegi zazwyczaj odbywają się 2-3 razy w tygodniu, a poprawa jest widoczna po kilku tygodniach. Potencjalne działania niepożądane to zaczerwienienie skóry, swędzenie czy suchość, a w dłuższej perspektywie – przyspieszone starzenie się skóry i nieznacznie zwiększone ryzyko nowotworów skóry, choć w przypadku NB-UVB jest ono niższe niż przy innych formach fototerapii.

Terapia UVA (PUVA): Głębokie działanie

Terapia UVA, znana również jako PUVA (Psoralen + UVA), jest metodą, która wykorzystuje promieniowanie ultrafioletowe A w połączeniu z lekiem zwanym psoralenem. Psoralen jest substancją fotouczulającą, co oznacza, że zwiększa wrażliwość skóry na działanie światła UVA.

1. Psoralen: Może być przyjmowany doustnie lub aplikowany miejscowo na skórę (w postaci kremu, żelu lub kąpieli).
2. Naświetlanie UVA: Po przyjęciu psoralenu (zazwyczaj po 1-2 godzinach) skóra jest naświetlana promieniami UVA. Promienie UVA penetrują skórę głębiej niż UVB.

Mechanizm działania PUVA polega na tym, że psoralen w połączeniu z UVA uszkadza DNA nadmiernie dzielących się komórek skóry, hamując ich wzrost i modulując odpowiedź immunologiczną. Terapia PUVA jest często stosowana w cięższych przypadkach łuszczycy, w tym w łuszczycy erytrodermicznej, krostkowej czy dłoniowo-podeszwowej, gdzie zmiany są grube i oporne na inne terapie.

Działania niepożądane mogą obejmować nudności (przy psoralenie doustnym), silną nadwrażliwość na słońce, oparzenia, pęcherze. W dłuższej perspektywie PUVA wiąże się ze znacznie większym ryzykiem raka skóry (w tym czerniaka i raka kolczystokomórkowego) oraz przyspieszonego starzenia się skóry i zaćmy, dlatego wymaga szczególnej ostrożności i ścisłego przestrzegania zaleceń, w tym ochrony oczu i unikania słońca po zabiegu.

Wybór terapii: Decyzja pod okiem specjalisty

Decyzja o wyborze odpowiedniej fototerapii (UVB czy PUVA) jest zawsze podejmowana przez dermatologa i zależy od wielu czynników. Należą do nich: typ i nasilenie łuszczycy, rozległość zmian, historia wcześniejszych terapii, ogólny stan zdrowia pacjenta oraz jego fototyp skóry. Ze względu na korzystniejszy profil bezpieczeństwa, często rozpoczyna się od terapii NB-UVB. PUVA jest zazwyczaj zarezerwowana dla bardziej opornych lub cięższych postaci choroby.

Bezpieczeństwo i ważne uwagi

Niezależnie od wybranej metody, fototerapia musi być prowadzona pod ścisłym nadzorem lekarza. Tylko specjalista może odpowiednio dobrać dawkę promieniowania, monitorować postępy leczenia i wcześnie wykrywać ewentualne działania niepożądane. Warto pamiętać, że fototerapia, choć bardzo skuteczna, nie jest lekarstwem na łuszczycę, lecz metodą zarządzania jej objawami. Często wymaga terapii podtrzymującej lub powtarzania cykli leczenia.

Często fototerapia jest łączona z innymi metodami leczenia, takimi jak miejscowe preparaty (np. kortykosteroidy, analogi witaminy D) czy leki ogólnoustrojowe, co może zwiększyć jej skuteczność. Poza sesjami terapeutycznymi kluczowa jest ochrona skóry przed nadmiernym słońcem, szczególnie w przypadku PUVA. Regularne kontrole dermatologiczne są niezbędne dla wczesnego wykrywania wszelkich zmian skórnych.

Ciekawostka: Już starożytni Egipcjanie i Hindusi wykorzystywali naturalne światło słoneczne do leczenia różnych schorzeń skóry, nieświadomie czerpiąc z terapeutycznych właściwości promieni UV. Współczesna fototerapia to wyrafinowana wersja tej starożytnej mądrości, dostosowana do potrzeb i możliwości współczesnej medycyny.