Trzynasta pensja, komu przysługuje?

Wielu pracowników z utęsknieniem wypatruje dodatkowej gratyfikacji finansowej, która potocznie nazywana jest „trzynastą pensją”. Dla jednych to miła niespodzianka, dla innych – zasłużona nagroda za cały rok pracy. Ale czy każdemu przysługuje to świadczenie? Kto może liczyć na ten ekstra zastrzyk gotówki i jakie warunki trzeba spełnić, aby go otrzymać? Rozwiejmy wszelkie wątpliwości!

Czym jest trzynasta pensja?

„Trzynasta pensja”, a właściwie dodatkowe wynagrodzenie roczne, to świadczenie pieniężne wypłacane niektórym grupom pracowników. Jego podstawę prawną w Polsce stanowi Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Jak sama nazwa wskazuje, nie jest to więc uniwersalne prawo przysługujące każdemu zatrudnionemu, lecz przywilej ściśle określonych grup zawodowych. Celem tego świadczenia jest docenienie i zrekompensowanie pracy w danym roku kalendarzowym.

Kto ma prawo do trzynastej pensji?

Pracownicy sfery budżetowej

Zgodnie z ustawą, dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje pracownikom jednostek sfery budżetowej. Do tej szerokiej grupy zaliczają się m.in.:

• pracownicy urzędów administracji rządowej i samorządowej (np. ministerstw, urzędów wojewódzkich, urzędów miast, gmin i starostw powiatowych);
• nauczyciele i inni pracownicy placówek oświatowych (szkół, przedszkoli);
• pracownicy służby zdrowia zatrudnieni w publicznych zakładach opieki zdrowotnej;
• pracownicy instytucji kultury (np. teatrów, muzeów, domów kultury);
• pracownicy uczelni publicznych.

Warto podkreślić, że nie każdy pracownik sektora publicznego automatycznie otrzymuje trzynastkę. Istnieją ściśle określone kryteria, które muszą zostać spełnione.

Warunki uprawniające do dodatkowego wynagrodzenia

Kluczowym warunkiem, aby otrzymać trzynastą pensję, jest przepracowanie w danej jednostce sfery budżetowej co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym, za który przysługuje to wynagrodzenie. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej zasady, które umożliwiają uzyskanie świadczenia nawet przy krótszym stażu pracy. Do takich sytuacji zaliczamy m.in.:

• nawiązanie stosunku pracy w trakcie roku w związku z powołaniem, wyborem, mianowaniem lub przeniesieniem;
• przejście na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie przedemerytalne;
• urlopy macierzyńskie, rodzicielskie, ojcowskie, wychowawcze oraz na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• pobieranie zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego;
• rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub upadłości pracodawcy.

W przypadku niespełnienia warunku 6 miesięcy pracy i braku zastosowania żadnego z wyjątków, pracownik nie ma prawa do trzynastej pensji.

Jak obliczyć wysokość trzynastej pensji?

Wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego stanowi 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę, wypłaconego pracownikowi w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie. Co ważne, do podstawy obliczeń wlicza się:

• wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy;
• wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy;
• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby.

Nie wlicza się natomiast m.in. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie, nagród jubileuszowych, odpraw emerytalno-rentowych czy odpraw pośmiertnych.

Przykład: Jeśli pracownik zarobił w ciągu roku łącznie 60 000 zł brutto (sumując wszystkie składniki wliczane do podstawy), jego trzynasta pensja wyniesie 8,5% z 60 000 zł, czyli 5 100 zł brutto.

Kiedy wypłacana jest trzynastka?

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest wypłacane nie później niż do końca marca następującego po roku kalendarzowym, za który przysługuje. Oznacza to, że trzynastka za rok 2023 powinna trafić na konta uprawnionych pracowników do 31 marca 2024 roku. W przypadku rozwiązania stosunku pracy w ciągu roku, trzynasta pensja jest wypłacana w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Trzynasta pensja a sektor prywatny – ciekawostka

Warto podkreślić, że trzynasta pensja w rozumieniu ustawy nie dotyczy pracowników sektora prywatnego. Przedsiębiorcy nie mają prawnego obowiązku wypłacania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, chyba że zobowiążą się do tego w wewnętrznych regulaminach pracy, układach zbiorowych lub umowach o pracę. W sektorze prywatnym wszelkie dodatkowe premie czy bonusy są kwestią dobrej woli pracodawcy i zapisów w wewnętrznych dokumentach firmy.

Podsumowanie kluczowych informacji

Trzynasta pensja to dodatkowe wynagrodzenie roczne, które przysługuje głównie pracownikom sfery budżetowej. Aby je otrzymać, należy przepracować co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, z pewnymi wyjątkami. Jest ona obliczana jako 8,5% sumy wynagrodzenia wypłaconego w ciągu roku i wypłacana do końca marca następnego roku. Pamiętajmy, że to świadczenie nie jest uniwersalne i nie obejmuje pracowników sektora prywatnego, chyba że regulaminy wewnętrzne firmy stanowią inaczej.