Uzależnienia bez substancji, dlaczego coraz więcej osób potrzebuje pomocy psychoterapeutycznej?

W dzisiejszym świecie, gdzie tempo życia przyspiesza, a granice między rzeczywistością a światem cyfrowym zacierają się, coraz częściej słyszymy o uzależnieniach, które nie mają nic wspólnego z substancjami chemicznymi.To zjawisko, nazywane uzależnieniami behawioralnymi, staje się cichym, lecz potężnym wyzwaniem dla wielu osób, prowadzącym do poszukiwania profesjonalnego wsparcia psychoterapeutycznego.

Uzależnienia behawioralne: cichy wróg współczesności

Czym są uzależnienia bez substancji?

Uzależnienia bez substancji, znane również jako uzależnienia behawioralne, to kompulsywne wzorce zachowań, które mimo negatywnych konsekwencji są powtarzane i trudne do kontrolowania.W przeciwieństwie do uzależnień od alkoholu czy narkotyków, tutaj przedmiotem uzależnienia jest konkretna czynność lub aktywność, która aktywuje w mózgu system nagrody, prowadząc do chwilowej ulgi lub przyjemności.Z czasem, aby osiągnąć ten sam efekt, osoba potrzebuje coraz więcej danej aktywności, a jej brak wywołuje objawy odstawienne, takie jak niepokój, rozdrażnienie czy smutek.

Najczęstsze oblicza uzależnień behawioralnych

Spektrum uzależnień behawioralnych jest szerokie i dynamicznie się rozwija.Do najczęściej spotykanych należą:

• Uzależnienie od hazardu: Kompulsywne granie w gry losowe, zakłady bukmacherskie, często prowadzące do poważnych problemów finansowych.
• Uzależnienie od internetu i mediów społecznościowych: Nadmierne korzystanie z sieci, portali społecznościowych, forów, kosztem realnych relacji i obowiązków.
• Uzależnienie od gier komputerowych: Spędzanie niekontrolowanej ilości czasu na grach online lub offline, często z zaniedbywaniem życia osobistego, pracy czy nauki.
• Uzależnienie od zakupów (oniomania): Kompulsywne kupowanie przedmiotów, często niepotrzebnych, jako sposób na poprawę nastroju lub radzenie sobie ze stresem.
• Uzależnienie od pracy (pracoholizm): Nadmierne poświęcanie się pracy, często kosztem zdrowia, rodziny i życia społecznego, z trudnością w oderwaniu się od obowiązków.
• Uzależnienie od seksu i pornografii: Kompulsywne angażowanie się w aktywności seksualne lub oglądanie pornografii, które staje się priorytetem, mimo negatywnych konsekwencji.
• Uzależnienie od ćwiczeń fizycznych (bigoreksja): Nadmierne i obsesyjne dążenie do perfekcyjnej sylwetki, często z użyciem niezdrowych metod, ignorując sygnały zmęczenia organizmu.

Dlaczego problem narasta? Przyczyny i czynniki ryzyka

Wpływ technologii i cyfryzacji

Rozwój technologii i powszechny dostęp do internetu znacząco przyczyniły się do wzrostu uzależnień behawioralnych.Smartfony, tablety i komputery są zawsze pod ręką, oferując natychmiastową gratyfikację i ucieczkę od problemów.Gry online, media społecznościowe czy platformy zakupowe są projektowane tak, aby angażować użytkownika jak najdłużej, wykorzystując algorytmy i mechanizmy psychologiczne.Dostępność i anonimowość, zwłaszcza w sieci, obniżają bariery w angażowaniu się w potencjalnie uzależniające zachowania.

Stres, samotność i ucieczka od rzeczywistości

Współczesne życie pełne jest stresu, presji i poczucia osamotnienia.Dla wielu osób, uzależniające zachowania stają się formą radzenia sobie z trudnymi emocjami, ucieczką od problemów lub sposobem na wypełnienie pustki.Kiedy brakuje zdrowych mechanizmów radzenia sobie, łatwo wpaść w pułapkę kompulsywnych zachowań, które chwilowo przynoszą ulgę.Niska samoocena, lęk społeczny czy depresja często idą w parze z uzależnieniami behawioralnymi, tworząc błędne koło.

Jak rozpoznać i kiedy szukać pomocy?

Sygnały ostrzegawcze, których nie możesz zignorować

Rozpoznanie uzależnienia behawioralnego bywa trudne, ponieważ wiele z tych zachowań jest akceptowalnych, a nawet pożądanych w społeczeństwie (np. praca, ćwiczenia).Kluczowe jest zwrócenie uwagi na negatywne konsekwencje i utratę kontroli.Oto kilka sygnałów:

1. Utrata kontroli: Niezdolność do ograniczenia lub zaprzestania danego zachowania, mimo prób.
2. Wzrost tolerancji: Potrzeba coraz częstszego lub intensywniejszego angażowania się w daną czynność, aby osiągnąć ten sam efekt.
3. Objawy odstawienne: Pojawienie się niepokoju, drażliwości, smutku, gdy dane zachowanie jest niemożliwe do wykonania.
4. Negatywne konsekwencje: Problemy w pracy, szkole, relacjach, finansach czy zdrowiu fizycznym i psychicznym.
5. Zaniedbywanie innych aktywności: Rezygnacja z hobby, spotkań towarzyskich czy obowiązków na rzecz uzależniającego zachowania.
6. Kłamstwa i ukrywanie: Ukrywanie skali problemu przed bliskimi.

Rola psychoterapii: droga do odzyskania kontroli

Jeśli rozpoznajesz u siebie lub u bliskiej osoby powyższe sygnały, poszukiwanie profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej jest kluczowe.Uzależnienia behawioralne są złożonymi problemami, które rzadko udaje się pokonać samodzielnie.Psychoterapeuta pomoże zrozumieć mechanizmy uzależnienia, zidentyfikować jego przyczyny, nauczyć zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i emocjami, a także odbudować utracone obszary życia.Pamiętaj, że szukanie pomocy to akt odwagi, a nie słabości.

Terapia uzależnień behawioralnych: nadzieja na zmianę

Psychoterapia oferuje różnorodne podejścia w leczeniu uzależnień bez substancji.Najczęściej stosowane są terapie poznawczo-behawioralne (CBT), które koncentrują się na zmianie myśli i zachowań prowadzących do uzależnienia.Inne skuteczne metody to terapia psychodynamiczna, pomagająca zrozumieć głębsze, nieświadome przyczyny problemu, czy terapia rodzinna, angażująca bliskich w proces zdrowienia.Kluczem do sukcesu jest indywidualne dopasowanie terapii do potrzeb pacjenta i jego gotowości do zmiany.Z pomocą specjalisty, odzyskanie kontroli nad życiem i powrót do pełni funkcjonowania jest jak najbardziej możliwe.