Warum fahren Schiffe links?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego statki na morzu wydają się mieć swoje własne, tajemnicze zasady ruchu? Powszechne jest przekonanie, że w przeciwieństwie do ruchu drogowego, na wodzie obowiązuje zasada "lewej strony". Ale czy to prawda? Zanurzmy się w fascynujący świat międzynarodowych przepisów morskich, aby raz na zawsze rozwiać wszelkie wątpliwości i zrozumieć, co naprawdę kieruje kapitanami na otwartym morzu oraz w zatłoczonych kanałach.

Międzynarodowe przepisy zderzeniowe (COLREGs): Biblia żeglarza

Podstawą bezpieczeństwa na morzu są Międzynarodowe Przepisy o Zapobieganiu Zderzeniom na Morzu, znane jako COLREGs (Collision Regulations). To globalny zbiór zasad, który w jednolity sposób reguluje zachowanie statków, łodzi i innych jednostek pływających na całym świecie. Można je porównać do kodeksu drogowego, lecz z uwzględnieniem specyfiki środowiska morskiego, w którym nie ma pasów ani znaków drogowych w tradycyjnym rozumieniu.

COLREGs określają, jak jednostki powinny reagować w różnych sytuacjach – od mijania się na otwartym morzu, przez manewrowanie w kanałach, aż po zasady widoczności świateł nawigacyjnych. Ich głównym celem jest zapobieganie kolizjom, co jest kluczowe dla bezpieczeństwa życia na morzu i ochrony środowiska.

Mijanie się "na lewo": Zasada port-to-port

Jednym z najczęściej cytowanych przepisów, który może prowadzić do wrażenia, że statki płyną "na lewo", jest Zasada 14, dotycząca sytuacji dziobowej (head-on). Mówi ona, że gdy dwa statki motorowe zbliżają się do siebie na kursach wzajemnie przeciwnych lub prawie przeciwnych, w sposób stwarzający ryzyko kolizji, każdy z nich powinien zmienić swój kurs na sterburta (prawą burtę). Efektem tego manewru jest to, że statki mijają się lewymi burtami, czyli port-to-port.

• Przykład: Wyobraź sobie dwa statki płynące prosto na siebie. Aby uniknąć zderzenia, oba jednocześnie skręcają w prawo. W rezultacie ich lewe burty mijają się bezpiecznie. To właśnie to "mijanie się lewymi burtami" często jest mylnie interpretowane jako ogólna zasada ruchu "na lewo".

Płynięcie "na prawo" w wąskich kanałach i torach wodnych

Sytuacja zmienia się diametralnie, gdy statki wchodzą do wąskich kanałów lub torów wodnych. Tutaj obowiązuje Zasada 9 COLREGs, która nakazuje, aby statek idący wzdłuż takiego kanału lub toru wodnego trzymał się jak najbliżej jego zewnętrznej granicy, która leży po jego prawej burcie (starboard side), o ile jest to bezpieczne i praktyczne. To oznacza, że w wąskich przejściach statki faktycznie płyną "na prawo", podobnie jak samochody w większości krajów.

• Ciekawostka: Kanał Sueski, jedna z najbardziej ruchliwych dróg wodnych świata, jest doskonałym przykładem miejsca, gdzie statki, zgodnie z lokalnymi przepisami opartymi na COLREGs, trzymają się prawej strony toru wodnego.

Systemy rozgraniczenia ruchu (TSS): Morskie autostrady

Dla zwiększenia bezpieczeństwa w rejonach o dużym natężeniu ruchu morskiego, wprowadzono Systemy Rozgraniczenia Ruchu (Traffic Separation Schemes – TSS). Są to specjalnie wyznaczone obszary, które działają jak morskie autostrady z oddzielnymi pasami ruchu dla statków płynących w różnych kierunkach. Zasada 10 COLREGs jasno określa, że statki w TSS powinny trzymać się prawej strony swojego pasa ruchu.

• Przykład: Kanał La Manche, jeden z najbardziej zatłoczonych akwenów na świecie, posiada rozbudowany system TSS. Statki płynące na wschód trzymają się prawego pasa dla ruchu wschodniego, a te płynące na zachód – prawego pasa dla ruchu zachodniego. To klasyczny przykład ruchu "na prawo" na morzu.

Skąd bierze się zamieszanie? Historia i logika

Dlaczego więc tak wiele osób myśli, że statki płyną "na lewo"? Prawdopodobnie wynika to z dominacji zasady port-to-port w świadomości, jako jednej z podstawowych reguł unikania kolizji na otwartym morzu. Historycznie, nazewnictwo port (lewa) i starboard (prawa) ma głębokie korzenie, sięgające czasów, gdy statki były sterowane za pomocą "sterboard" – wiosła sterowego umieszczonego po prawej stronie rufy, a ładunki ładowano z lewej strony, czyli z "port side".

Co więcej, w przeciwieństwie do ruchu drogowego, gdzie drogi są wyraźnie oddzielone, na morzu przestrzeń jest znacznie bardziej otwarta, a zasady muszą być elastyczne, aby uwzględniać różnorodność jednostek, warunków pogodowych i geografii. Dlatego też nie ma jednej, uniwersalnej zasady "jazdy po lewej" czy "po prawej", lecz zbiór precyzyjnych reguł dostosowanych do konkretnych sytuacji.

Jak widać, świat morskich przepisów ruchu jest bardziej złożony niż prosta zasada "prawo" czy "lewo". Zamiast sztywnego podziału, mamy do czynienia z inteligentnym systemem, który zapewnia bezpieczeństwo milionom rejsów każdego dnia. Zrozumienie tych niuansów nie tylko rozwiewa popularne mity, ale także pozwala docenić precyzję i dbałość o szczegóły, które charakteryzują profesjonalną żeglugę. Następnym razem, gdy zobaczysz statek na horyzoncie, będziesz wiedzieć, że jego kurs jest efektem globalnych ustaleń, a nie kaprysem kapitana.