Zaburzenia w zachowaniu i o seniorach słów kilka

Zmiana w zachowaniu bliskiej osoby w podeszłym wieku często budzi niepokój i rodzi wiele pytań. Nagle spokojna babcia staje się drażliwa, a towarzyski dziadek unika kontaktu z ludźmi. Czy to tylko "uroki starości"? Absolutnie nie. Takie sygnały to często wołanie o pomoc i zrozumienie, którego źródło leży znacznie głębiej niż w metryce. Zrozumienie przyczyn tych zmian jest pierwszym i najważniejszym krokiem do zapewnienia seniorowi godnego i komfortowego życia.

Zrozumieć zmianę, czyli skąd biorą się zaburzenia zachowania?

Zaburzenia zachowania u osób starszych rzadko kiedy są wynikiem ich złej woli. To złożony problem, u którego podstaw leży najczęściej splot kilku czynników. Ważne jest, aby pamiętać, że mózg, podobnie jak reszta ciała, starzeje się i staje się bardziej podatny na różnego rodzaju schorzenia. Główną przyczyną są często choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera czy inne formy demencji, które bezpośrednio uszkadzają struktury mózgu odpowiedzialne za kontrolę emocji, pamięć i logiczne myślenie.

Jednak to nie wszystko. Do przyczyn zaliczyć można również:

• Przewlekły ból, który nie jest odpowiednio leczony, może prowadzić do frustracji i agresji.
• Infekcje, zwłaszcza dróg moczowych, mogą powodować nagłe stany splątania i dezorientacji.
• Skutki uboczne przyjmowanych leków lub ich niewłaściwe interakcje.
• Problemy psychologiczne, takie jak niezdiagnozowana depresja, lęk czy poczucie osamotnienia.
• Nagłe zmiany w otoczeniu – przeprowadzka do nowego miejsca, pobyt w szpitalu czy utrata współmałżonka.

Najczęstsze objawy, na które warto zwrócić uwagę

Obserwacja bliskiego seniora jest kluczowa. Zmiany w zachowaniu mogą narastać powoli lub pojawić się nagle. Do najczęściej występujących objawów, które powinny wzbudzić naszą czujność, należą:

• Agresja i drażliwość: Nagłe wybuchy złości, agresja słowna, a czasem nawet fizyczna, często wynikające z poczucia bezradności i niezrozumienia otaczającego świata.
• Apatia i wycofanie społeczne: Utrata zainteresowania dotychczasowymi pasjami, unikanie spotkań z rodziną i przyjaciółmi, spędzanie większości dnia bezczynnie.
• Pobudzenie psychoruchowe: Niemożność znalezienia sobie miejsca, ciągłe wędrowanie, powtarzanie tych samych ruchów lub pytań, co może być szczególnie męczące dla opiekunów.
• Zaburzenia snu: Bezsenność, częste budzenie się w nocy, zamiana rytmu dobowego (aktywność w nocy, sen w dzień).
• Halucynacje i urojenia: Senior może widzieć lub słyszeć rzeczy, których nie ma, lub być przekonanym o istnieniu nieprawdziwych sytuacji, np. o tym, że ktoś go okrada.

Ciekawostka: Syndrom zachodzącego słońca

Czy zauważyłeś, że niepokój i pobudzenie u seniora nasilają się późnym popołudniem i wieczorem? To może być tak zwany "sundowning", czyli syndrom zachodzącego słońca. Jest to zjawisko często obserwowane u osób z demencją. Jego przyczyny nie są do końca znane, ale mogą wiązać się ze zmęczeniem, zaburzeniami zegara biologicznego i zmniejszającą się ilością światła, co potęguje lęk i dezorientację.

Jak wspierać seniora? Kluczowe strategie

Opieka nad seniorem z zaburzeniami zachowania to ogromne wyzwanie, ale odpowiednie podejście może znacząco poprawić jakość życia zarówno jemu, jak i opiekunom. Najważniejsze jest działanie oparte na empatii i wiedzy.

1. Diagnoza to podstawa: Pierwszym krokiem zawsze powinna być wizyta u lekarza – geriatry, neurologa lub psychiatry. Podstawą jest profesjonalna diagnoza lekarska, która pozwoli zidentyfikować przyczynę problemu i wdrożyć odpowiednie leczenie farmakologiczne lub niefarmakologiczne.
2. Komunikacja i cierpliwość: Mów spokojnie, powoli i wyraźnie. Używaj prostych, krótkich zdań. Zamiast kłócić się lub korygować, spróbuj wejść w świat seniora i zrozumieć jego emocje. Czasem wystarczy przytulenie lub spokojne potrzymanie za rękę.
3. Stabilne i bezpieczne otoczenie: Rutyna daje poczucie bezpieczeństwa. Staraj się utrzymywać stały plan dnia. Zadbaj o to, by otoczenie było przyjazne – usuń zbędne przedmioty, o które można się potknąć, zapewnij dobre oświetlenie i ogranicz hałas.
4. Aktywizacja dostosowana do możliwości: Zachęcaj do prostych aktywności, które sprawiają przyjemność – słuchanie ulubionej muzyki, oglądanie starych zdjęć, proste prace w ogrodzie czy rozwiązywanie łatwych łamigłówek. Chodzi o stymulację umysłu i poczucie bycia potrzebnym.

Opiekun też jest ważny: Jak dbać o siebie?

Pamiętaj, że aby skutecznie pomagać, sam musisz mieć siłę. Rola opiekuna jest niezwykle obciążająca psychicznie i fizycznie. Nie bój się prosić o pomoc rodzinę i przyjaciół. Znajdź czas tylko dla siebie, na odpoczynek i regenerację. Wypalenie opiekuna to realne zagrożenie, które nie służy nikomu. Szukaj grup wsparcia, gdzie możesz podzielić się swoimi doświadczeniami z innymi osobami w podobnej sytuacji.

Podsumowując, zaburzenia zachowania u seniorów to złożony problem medyczny i społeczny, a nie "złośliwość" czy "fanaberia". Traktujmy je jako sygnał, że nasz bliski potrzebuje specjalistycznej pomocy, a przede wszystkim naszej cierpliwości, ciepła i akceptacji. Zrozumienie i empatia to klucz do lepszej opieki.