Zapalenie jajników, przyczyny, objawy, leczenie

Tępy ból w podbrzuszu, który pojawia się i znika, często bywa mylony ze zwykłymi dolegliwościami menstruacyjnymi lub problemami trawiennymi. Tymczasem może to być sygnał alarmowy, którego zignorowanie niesie za sobą poważne konsekwencje. Zapalenie jajników, medycznie znane jako oophoritis, to podstępna dolegliwość, która dotyka kobiety w każdym wieku i potrafi rozwijać się w ukryciu, prowadząc do długofalowych problemów zdrowotnych, w tym trudności z zajściem w ciążę.

Czym jest zapalenie jajników?

Zapalenie jajników to stan zapalny dotyczący jednego lub obu jajników, kluczowych gruczołów w żeńskim układzie rozrodczym. W praktyce klinicznej rzadko występuje jako izolowana jednostka chorobowa. Najczęściej jest częścią szerszego schorzenia, znanego jako zapalenie narządów miednicy mniejszej (ang. Pelvic Inflammatory Disease, PID). Oznacza to, że proces zapalny obejmuje jednocześnie jajniki, jajowody (zapalenie jajowodów), a czasem także błonę śluzową macicy. To właśnie kompleksowe zajęcie tych struktur odpowiada za większość objawów i potencjalnych powikłań.

Główne przyczyny dolegliwości

U podstaw zapalenia jajników niemal zawsze leży infekcja bakteryjna. Drobnoustroje dostają się do górnych dróg rodnych, najczęściej z pochwy i szyjki macicy, wywołując stan zapalny. Do najczęstszych winowajców należą:

• Bakterie przenoszone drogą płciową: Przede wszystkim Chlamydia trachomatis oraz dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Odpowiadają one za znaczną część przypadków, zwłaszcza u młodych, aktywnych seksualnie kobiet.
• Bakterie flory fizjologicznej: Czasem bakterie, które naturalnie bytują w pochwie lub jelitach (np. E. coli, Gardnerella vaginalis), mogą przemieścić się w górę i wywołać infekcję, szczególnie gdy naturalna bariera ochronna jest osłabiona.

Czynniki ryzyka

Istnieją pewne sytuacje, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zapalenia jajników. Należą do nich między innymi:

1. Wczesne rozpoczęcie współżycia i posiadanie wielu partnerów seksualnych.
2. Niestosowanie prezerwatyw, które stanowią barierę dla patogenów.
3. Przebyte w przeszłości choroby przenoszone drogą płciową lub zapalenie narządów miednicy mniejszej.
4. Zabiegi wewnątrzmaciczne, takie jak założenie wkładki domacicznej (IUD), aborcja czy łyżeczkowanie jamy macicy.

Jak rozpoznać niepokojące objawy?

Symptomy zapalenia jajników mogą być bardzo zróżnicowane – od ostrych i nasilonych, po łagodne i przewlekłe, co często utrudnia postawienie szybkiej diagnozy. Najbardziej charakterystycznym objawem jest ból w podbrzuszu, który może być jedno- lub obustronny, stały lub skurczowy. Poza tym warto zwrócić uwagę na:

• Nietypowe upławy: Zmiana koloru, zapachu lub konsystencji wydzieliny z pochwy, często na żółtawy lub zielonkawy.
• Gorączkę i dreszcze: Objawy ogólnoustrojowej reakcji na infekcję.
• Ból podczas stosunku (dyspareunia).
• Krwawienia międzymiesiączkowe lub bardziej obfite miesiączki.
• Ból lub pieczenie podczas oddawania moczu.
• Nudności i ogólne złe samopoczucie.

Ciekawostka: W niektórych przypadkach zapalenie jajników może przebiegać niemal bezobjawowo. Kobieta odczuwa jedynie niewielki dyskomfort w dole brzucha, który łatwo zignorować. Taka "cicha" postać choroby jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ nieleczona prowadzi do nieodwracalnych zmian w jajowodach.

Diagnostyka i leczenie

Jak lekarz stawia diagnozę?

Rozpoznanie opiera się na kilku elementach. Kluczowe jest badanie ginekologiczne, podczas którego lekarz może stwierdzić bolesność przydatków (jajników i jajowodów) oraz szyjki macicy. Dodatkowo zleca się badania pomocnicze, takie jak badanie krwi (podwyższone CRP i leukocytoza wskazują na stan zapalny), wymazy z szyjki macicy w celu identyfikacji patogenu oraz USG dopochwowe, które pozwala ocenić stan jajników i wykluczyć inne przyczyny bólu, np. ropnie.

Skuteczne metody leczenia

Podstawą leczenia jest jak najszybsze wdrożenie antybiotykoterapii. Zazwyczaj stosuje się terapię skojarzoną, czyli dwa lub więcej antybiotyków o szerokim spektrum działania, aby zwalczyć wszystkie potencjalne bakterie. Niezwykle ważne jest, aby ukończyć pełen cykl leczenia zalecony przez lekarza, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przerwanie terapii grozi nawrotem choroby i rozwojem powikłań. Oprócz antybiotyków stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W trakcie leczenia zalecana jest wstrzemięźliwość seksualna, a leczeniu powinien poddać się również partner seksualny, aby uniknąć ponownego zakażenia.

Powikłania – dlaczego nie wolno tego lekceważyć?

Nieleczone lub niewłaściwie leczone zapalenie jajników i przydatków może prowadzić do bardzo poważnych, długofalowych konsekwencji zdrowotnych. Proces zapalny powoduje powstawanie zrostów i blizn w jajowodach, co może skutkować:

• Niepłodnością: Zrosty mogą zablokować światło jajowodów, uniemożliwiając połączenie komórki jajowej z plemnikiem.
• Zwiększonym ryzykiem ciąży pozamacicznej: Uszkodzony jajowód może utrudnić transport zapłodnionego jaja do macicy.
• Przewlekłym bólem w miednicy mniejszej, który znacząco obniża jakość życia.
• Powstawaniem ropni jajowodowo-jajnikowych, które mogą wymagać leczenia operacyjnego.

Pamiętaj, że zdrowie intymne jest niezwykle ważne. Każdy niepokojący ból w podbrzuszu czy zmiana w funkcjonowaniu organizmu powinna być sygnałem do konsultacji z ginekologiem. Wczesne wykrycie i leczenie zapalenia jajników to najlepszy sposób na uniknięcie groźnych powikłań i zachowanie płodności oraz pełni zdrowia.