Zasady przyznawania emerytur

Emerytura – dla jednych odległa przyszłość, dla innych cel na horyzoncie. Niezależnie od tego, na jakim etapie życia jesteś, warto znać zasady, które rządzą systemem emerytalnym. Czy wiesz, od czego zależy wysokość Twojego przyszłego świadczenia i jakie warunki musisz spełnić, aby je otrzymać? Zapraszamy do lektury przewodnika, który krok po kroku wyjaśni kluczowe aspekty przyznawania emerytur i rozwieje najczęstsze wątpliwości.

Podstawowe warunki nabycia prawa do emerytury

Aby otrzymać emeryturę z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, należy spełnić łącznie dwa fundamentalne warunki. Nie wystarczy sam wiek ani sam staż pracy – oba te elementy są równie istotne, choć pełnią nieco inne role w procesie przyznawania świadczenia.

Osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego

Pierwszym i absolutnie podstawowym warunkiem jest osiągnięcie tzw. powszechnego wieku emerytalnego. W Polsce jest on zróżnicowany ze względu na płeć i obecnie wynosi:

• 60 lat dla kobiet,
• 65 lat dla mężczyzn.

Dopiero po osiągnięciu tego wieku można złożyć wniosek o przyznanie świadczenia. Warto podkreślić, że przejście na emeryturę jest prawem, a nie obowiązkiem. Można kontynuować pracę, co z reguły prowadzi do wyższego świadczenia w przyszłości.

Staż pracy, czyli okresy składkowe i nieskładkowe

Drugim kluczowym elementem jest posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego. Składają się na niego okresy składkowe (czyli te, w których odprowadzane były składki na ubezpieczenie emerytalne, np. z tytułu umowy o pracę) oraz okresy nieskładkowe (np. okres nauki w szkole wyższej, pobieranie zasiłku chorobowego). Okresy nieskładkowe są uwzględniane w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Staż pracy ma decydujące znaczenie dla uzyskania prawa do emerytury minimalnej. Aby ją otrzymać, należy udowodnić staż wynoszący co najmniej:

• 20 lat w przypadku kobiet,
• 25 lat w przypadku mężczyzn.

Jeśli nie posiadasz wymaganego stażu, emerytura zostanie Ci przyznana, ale jej wysokość będzie wynikać wyłącznie z sumy zgromadzonych składek, nawet jeśli kwota ta będzie niższa od gwarantowanej emerytury minimalnej.

Jak obliczana jest wysokość emerytury?

W obowiązującym od 1999 roku nowym systemie emerytalnym wysokość świadczenia jest ściśle powiązana z kwotą zgromadzonych i zwaloryzowanych składek. Zasada jest prosta: im więcej odłożysz i im dłużej pracujesz, tym wyższa będzie Twoja emerytura.

Kapitał emerytalny i średnie dalsze trwanie życia

Podstawą do obliczenia emerytury jest suma następujących składników:

1. Zwaloryzowanego kapitału początkowego – obliczanego dla osób, które pracowały przed 1 stycznia 1999 r.
2. Zwaloryzowanych składek – zapisanych na indywidualnym koncie w ZUS po 1998 r.
3. Zwaloryzowanych środków – zapisanych na subkoncie w ZUS (dotyczy m.in. członków OFE).

Zebraną w ten sposób sumę dzieli się przez tzw. średnie dalsze trwanie życia. Jest to wskaźnik publikowany corocznie przez Główny Urząd Statystyczny, który określa przewidywaną liczbę miesięcy pobierania emerytury dla danego rocznika. Im później przechodzisz na emeryturę, tym mniejsza jest wartość w tablicach GUS, co przekłada się na wyższe miesięczne świadczenie.

Przykład: Pani Anna zgromadziła na swoim koncie 600 000 zł kapitału. Przechodząc na emeryturę w wieku 60 lat, jej średnie dalsze trwanie życia wynosi według tablic GUS 254 miesiące. Jej emerytura wyniesie więc: 600 000 zł / 254 ≈ 2362 zł brutto.

Ciekawostki i emerytalne mity

System emerytalny obrósł wieloma mitami. Warto je zweryfikować, aby świadomie planować swoją przyszłość finansową.

Mit: "Moja emerytura będzie zależeć od ostatniej pensji"

To przekonanie jest pozostałością po starym systemie emerytalnym. W obecnym systemie wysokość ostatniego wynagrodzenia nie ma bezpośredniego wpływu na wysokość świadczenia. Liczy się suma wszystkich składek zgromadzonych przez całe życie zawodowe. Każda składka, nawet ta z początków kariery, ma znaczenie.

Ciekawostka: Emerytura bez lat pracy?

Teoretycznie jest to możliwe. Osoba, która osiągnęła wiek emerytalny, ale nie ma ani jednego dnia stażu pracy (np. nigdy nie pracowała legalnie), nie otrzyma emerytury. Jednakże, jeśli przepracowała choćby krótki okres, za który odprowadzono składki, po osiągnięciu wieku emerytalnego otrzyma świadczenie wyliczone z tej niewielkiej kwoty. Będzie to jednak emerytura bardzo niska, często symboliczna, bez prawa do minimalnego świadczenia.

Podsumowanie – planowanie to podstawa

Zrozumienie zasad przyznawania emerytur to pierwszy krok do świadomego kształtowania swojej przyszłości. Pamiętaj, że wysokość Twojego przyszłego świadczenia zależy przede wszystkim od Twojej aktywności zawodowej i długości okresu składkowego. Regularne sprawdzanie stanu swojego konta w ZUS (np. poprzez Platformę Usług Elektronicznych) pozwala na bieżąco monitorować gromadzony kapitał i lepiej przygotować się na jesień życia.