Zespół cieśni nadgarstka, przyczyny, leczenie

Czy zdarzyło Ci się obudzić w nocy z drętwymi dłońmi, a rankiem czuć mrowienie w palcach, które utrudniało nawet zapięcie koszuli? Te pozornie błahe dolegliwości mogą być pierwszym sygnałem jednego z najczęściej diagnozowanych schorzeń nerwów obwodowych – zespołu cieśni nadgarstka. Choć kojarzony głównie z pracą biurową i intensywnym używaniem komputera, jego przyczyny są znacznie bardziej złożone, a objawy mogą znacząco wpłynąć na komfort życia i zdolność do codziennych aktywności.

Czym jest zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka (ZCN) to schorzenie neurologiczne, które powstaje w wyniku ucisku nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Kanał ten jest wąskim przejściem w nadgarstku, ograniczonym od spodu przez kości nadgarstka, a od góry przez więzadło poprzeczne nadgarstka. Przez ten kanał przebiegają ścięgna mięśni zginaczy palców oraz właśnie nerw pośrodkowy, który odpowiada za czucie w kciuku, palcu wskazującym, środkowym i części palca serdecznego, a także za ruchy niektórych mięśni kciuka. Kiedy przestrzeń w kanale zmniejsza się, nerw pośrodkowy staje się uciśnięty, co prowadzi do charakterystycznych objawów.

Główne przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Przyczyny ZCN są różnorodne i często wynikają z kombinacji kilku czynników. Zrozumienie ich jest kluczowe dla skutecznej profilaktyki i leczenia. Możemy wyróżnić:

• Powtarzające się ruchy: Długotrwałe i powtarzalne ruchy nadgarstka, zwłaszcza zgięcie i wyprost, mogą prowadzić do podrażnienia i obrzęku ścięgien, a w konsekwencji do ucisku nerwu. Dotyczy to osób pracujących przy komputerze, pracowników linii montażowych, muzyków, mechaników czy fryzjerów.
• Czynniki anatomiczne: Niektórzy ludzie mają naturalnie węższy kanał nadgarstka, co predysponuje ich do rozwoju ZCN. Urazy nadgarstka, takie jak złamania czy zwichnięcia, mogą również zmienić anatomię kanału.
• Schorzenia ogólnoustrojowe: Szereg chorób może zwiększać ryzyko ZCN, m.in.:
  • Cukrzyca: Uszkodzenia nerwów (neuropatia) są częstym powikłaniem cukrzycy.
  • Reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby autoimmunologiczne: Mogą prowadzić do obrzęku i stanu zapalnego w obrębie nadgarstka.
  • Niedoczynność tarczycy: Zaburzenia hormonalne mogą wpływać na zatrzymywanie płynów i obrzęki.
  • Ciąża: Zmiany hormonalne i zatrzymywanie płynów w organizmie kobiety w ciąży często prowadzą do przejściowych objawów ZCN.
  • Otyłość: Nadmierna masa ciała zwiększa ogólne ryzyko stanów zapalnych i ucisku.
• Inne czynniki: Wiek (ryzyko wzrasta z wiekiem), płeć (kobiety chorują częściej, prawdopodobnie z powodu mniejszych kanałów nadgarstka), a także predyspozycje genetyczne.

Charakterystyczne objawy zespołu cieśni nadgarstka

Objawy ZCN rozwijają się stopniowo i mogą być początkowo mylone z innymi dolegliwościami. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Najczęściej obserwuje się:

• Drętwienie i mrowienie: Zazwyczaj pojawia się w kciuku, palcu wskazującym, środkowym i części palca serdecznego. Często nasila się w nocy, budząc pacjenta ze snu.
• Ból: Może promieniować od nadgarstka do przedramienia, a nawet barku. Ból bywa tępy, pulsujący lub piekący.
• Osłabienie chwytu: Pacjenci mają trudności z utrzymaniem przedmiotów, często je upuszczają. Problemy sprawia zapinanie guzików czy otwieranie słoików.
• Uczucie obrzęku: Mimo braku widocznego obrzęku, pacjenci często opisują uczucie spuchniętych dłoni.
• Zanik mięśni: W zaawansowanych stadiach, na wysokości kłębu kciuka (mięśnie u podstawy kciuka) może dojść do zaniku mięśni, co jest widoczne jako spłaszczenie dłoni i dalsze osłabienie funkcji kciuka.

Ciekawostka: Objawy ZCN mogą być wywoływane lub nasilane przez czynności takie jak trzymanie telefonu, kierowanie samochodem czy czytanie książki, co zmusza nadgarstek do dłuższego zgięcia.

Diagnostyka: Jak rozpoznać zespół cieśni nadgarstka?

Diagnostyka ZCN opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz badaniach dodatkowych.

Badanie fizykalne i testy kliniczne

• Test Tinela: Delikatne opukiwanie nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Jeśli wywołuje to mrowienie lub drętwienie w palcach, test jest pozytywny.
• Test Phalana: Polega na zgięciu nadgarstków na 60 sekund. Pojawienie się lub nasilenie objawów drętwienia i mrowienia świadczy o ucisku nerwu.

Badania dodatkowe

• Elektroneurografia (ENG) i elektromiografia (EMG): To podstawowe badania potwierdzające diagnozę. Oceniają one szybkość przewodzenia impulsów nerwowych przez nerw pośrodkowy oraz aktywność elektryczną mięśni. Pozwalają określić stopień uszkodzenia nerwu.
• Badanie USG nadgarstka: Może uwidocznić pogrubienie nerwu pośrodkowego oraz inne zmiany w obrębie kanału nadgarstka.

Skuteczne metody leczenia zespołu cieśni nadgarstka

Leczenie ZCN zależy od stopnia zaawansowania choroby i nasilenia objawów. Wyróżniamy metody zachowawcze i operacyjne.

Leczenie zachowawcze

Jest zazwyczaj pierwszym wyborem, zwłaszcza we wczesnych stadiach choroby. Obejmuje:

• Unieruchomienie nadgarstka: Noszenie specjalnej szyny lub opaski, szczególnie na noc, pomaga utrzymać nadgarstek w neutralnej pozycji, zmniejszając ucisk na nerw.
• Zmiana aktywności: Ograniczenie lub modyfikacja czynności, które nasilają objawy. Ważne są regularne przerwy w pracy i ergonomiczne dostosowanie stanowiska.
• Farmakoterapia: Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą pomóc w zmniejszeniu bólu i obrzęku. W niektórych przypadkach stosuje się iniekcje z kortykosteroidów do kanału nadgarstka, które szybko redukują stan zapalny i obrzęk, dając ulgę na pewien czas.
• Fizykoterapia: Ćwiczenia rozciągające, techniki mobilizacji nerwu, ultradźwięki czy terapia manualna mogą przynieść znaczną poprawę.

Leczenie operacyjne

Jest rozważane, gdy metody zachowawcze nie przynoszą ulgi, objawy są bardzo nasilone, występuje znaczne osłabienie mięśni lub zanik kłębu kciuka. Operacja polega na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka, co zwiększa przestrzeń w kanale nadgarstka i uwalnia ucisk na nerw pośrodkowy. Zabieg ten może być wykonany metodą otwartą (z niewielkim nacięciem skóry) lub endoskopową (przez małe nacięcia, z użyciem kamery).

Ciekawostka: Operacja zespołu cieśni nadgarstka jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów chirurgicznych ręki i charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem skuteczności.

Zapobieganie zespołowi cieśni nadgarstka

Chociaż nie wszystkie przyczyny ZCN można wyeliminować, istnieje wiele działań profilaktycznych, które mogą zmniejszyć ryzyko jego rozwoju:

1. Ergonomia stanowiska pracy: Upewnij się, że klawiatura i mysz są odpowiednio ustawione, a nadgarstki pozostają w neutralnej pozycji. Używaj podkładek pod nadgarstki.
2. Regularne przerwy i ćwiczenia: Co godzinę rób krótkie przerwy, rozciągaj i zginaj palce oraz nadgarstki.
3. Zdrowy styl życia: Utrzymanie prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna i kontrola chorób przewlekłych (cukrzyca, tarczyca) są bardzo ważne.
4. Unikanie długotrwałego ucisku: Nie opieraj nadgarstków o twarde powierzchnie przez dłuższy czas.

Podsumowanie

Zespół cieśni nadgarstka to powszechne schorzenie, które może znacząco obniżyć jakość życia. Zrozumienie jego przyczyn, świadomość objawów oraz wczesna diagnostyka są kluczowe dla skutecznego leczenia. Niezależnie od tego, czy objawy są łagodne, czy poważne, nie należy ich lekceważyć. Konsultacja z lekarzem i podjęcie odpowiednich kroków terapeutycznych pozwolą na powrót do pełnej sprawności i komfortu w codziennym funkcjonowaniu.