Żylaki przełyku, leczenie

Czy wiesz, że niektóre schorzenia rozwijają się podstępnie, nie dając o sobie znać, dopóki nie osiągną fazy zagrażającej życiu? Żylaki przełyku to właśnie jeden z takich cichych przeciwników. Choć często bywają efektem innych, poważnych chorób, ich pęknięcie może prowadzić do masywnego krwotoku, stanowiąc bezpośrednie zagrożenie. Zrozumienie ich natury i dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla ochrony zdrowia i życia. Zapraszamy do lektury, która rozwieje wszelkie wątpliwości dotyczące tego ważnego tematu.

Czym są żylaki przełyku?

Żylaki przełyku to poszerzone, kręte żyły znajdujące się w dolnej części przełyku. Powstają one, gdy ciśnienie krwi w żyłach doprowadzających krew do wątroby (układ wrotny) staje się zbyt wysokie, co określamy jako nadciśnienie wrotne. W tej sytuacji krew szuka alternatywnych dróg przepływu, omijając wątrobę, co prowadzi do rozszerzania się drobnych naczyń krwionośnych w przełyku. Niestety, ściany tych naczyń są cienkie i delikatne, przez co są one szczególnie podatne na pęknięcia i krwotoki.

Jak powstają żylaki przełyku?

Proces powstawania żylaków przełyku jest bezpośrednio związany z funkcjonowaniem wątroby. Wątroba jest kluczowym organem, przez który przepływa cała krew z jelit. Jeśli wątroba jest uszkodzona, np. w wyniku marskości, jej struktura staje się twarda i zwłókniała, co utrudnia przepływ krwi. Krew zaczyna się wówczas cofać, zwiększając ciśnienie w żyłach doprowadzających. To z kolei zmusza organizm do tworzenia nowych dróg odpływu, w tym przez naczynia w przełyku, które nie są przystosowane do tak wysokiego ciśnienia. To trochę jak zablokowana autostrada, gdzie ruch przekierowywany jest na wąskie, lokalne drogi, które szybko ulegają przeciążeniu.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Główną przyczyną nadciśnienia wrotnego i w konsekwencji żylaków przełyku jest marskość wątroby. Marskość może być wywołana przez wiele czynników, a zrozumienie ich jest kluczowe dla profilaktyki:

• Przewlekłe nadużywanie alkoholu: Alkohol jest jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzenia wątroby prowadzącego do marskości.
• Wirusowe zapalenia wątroby: Przede wszystkim przewlekłe zakażenia wirusami hepatitis B i C, które mogą niezauważenie prowadzić do postępującego uszkodzenia wątroby.
• Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD/NASH): Coraz częściej związana z otyłością, cukrzycą typu 2 i insulinoopornością.
• Choroby autoimmunologiczne wątroby: Takie jak autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotna marskość żółciowa (PBC) czy pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC).
• Inne rzadsze przyczyny: Należą do nich dziedziczne choroby metaboliczne (np. hemochromatoza, choroba Wilsona), długotrwałe zastoinowe zapalenie wątroby w przebiegu niewydolności serca, a także niektóre leki i toksyny.

Warto pamiętać, że obecność jednego z tych czynników znacząco zwiększa ryzyko rozwoju żylaków przełyku.

Objawy i diagnostyka

Niestety, żylaki przełyku często nie dają żadnych objawów, dopóki nie dojdzie do ich pęknięcia. To właśnie sprawia, że są tak niebezpieczne. Kiedy jednak pękną, sytuacja staje się dramatyczna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Objawy ostrego krwotoku z żylaków przełyku to:

• Krwawe wymioty (hematemesis): Jasnoczerwona krew lub "fusy" kawy.
• Smoliste stolce (melena): Czarne, lepkie stolce o nieprzyjemnym zapachu, będące wynikiem strawionej krwi.
• Objawy wstrząsu: Zawroty głowy, bladość, zimne poty, przyspieszone bicie serca, spadek ciśnienia krwi, a w skrajnych przypadkach utrata przytomności.

W przypadku pacjentów z rozpoznaną chorobą wątroby, zwłaszcza marskością, regularne badania przesiewowe są absolutnie kluczowe.

Kiedy należy się badać?

Główną metodą diagnostyczną jest gastroskopia (endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego). Podczas tego badania lekarz wprowadza giętką rurkę z kamerą przez usta do przełyku, żołądka i dwunastnicy, oceniając stan naczyń krwionośnych. U pacjentów z marskością wątroby zaleca się regularne wykonywanie gastroskopii przesiewowych, nawet jeśli nie ma objawów, aby wykryć żylaki na wczesnym etapie i zapobiec krwawieniom. Częstotliwość badań ustala lekarz.

Leczenie żylaków przełyku

Leczenie żylaków przełyku ma dwa główne cele: zapobieganie pierwszemu krwawieniu (profilaktyka pierwotna) oraz zatrzymanie aktywnego krwotoku i zapobieganie nawrotom (profilaktyka wtórna).

Zapobieganie krwawieniom (profilaktyka)

U pacjentów, u których stwierdzono żylaki przełyku, ale jeszcze nie krwawiły, stosuje się metody mające na celu zmniejszenie ryzyka krwotoku:

• Farmakoterapia: Najczęściej stosuje się nieselektywne beta-blokery (np. propranolol, karwedilol). Leki te obniżają ciśnienie w układzie wrotnym, zmniejszając przepływ krwi przez żylaki i tym samym ryzyko ich pęknięcia.
• Endoskopowa ligacja żylaków (EBL): To zabieg wykonywany podczas gastroskopii. Lekarz zakłada specjalne gumowe opaski na żylaki, co prowadzi do ich zamknięcia, a następnie zanikania. Jest to bardzo skuteczna metoda, zwłaszcza w przypadku dużych żylaków.

Ważne jest również leczenie podstawowej choroby wątroby, np. zaprzestanie picia alkoholu, leczenie wirusowego zapalenia wątroby czy kontrola chorób metabolicznych.

Postępowanie w ostrym krwotoku

Krwotok z żylaków przełyku to stan zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej hospitalizacji i intensywnego leczenia:

1. Stabilizacja pacjenta: Podawanie płynów dożylnych, przetaczanie krwi i produktów krwiopochodnych w celu uzupełnienia utraconej objętości krwi.
2. Leczenie farmakologiczne: Podaje się leki obkurczające naczynia krwionośne w obszarze trzewnym (np. terlipresyna, oktreotyd), co zmniejsza ciśnienie w układzie wrotnym i pomaga zatrzymać krwawienie.
3. Interwencje endoskopowe: Jak najszybciej po stabilizacji pacjenta wykonuje się gastroskopię w celu zlokalizowania krwawiącego żylaka i jego zamknięcia. Najczęściej stosuje się ligację endoskopową lub skleroterapię (wstrzyknięcie substancji powodującej zwłóknienie żylaka).
4. Inne metody: W przypadku niepowodzenia leczenia endoskopowego lub masywnego krwotoku, można zastosować balonową tamponadę (tymczasowe uciśnięcie żylaków balonem) lub zabiegi radiologiczne, takie jak TIPS (przezżylny wewnątrzwątrobowy shunt wrotno-systemowy), który tworzy sztuczne połączenie między żyłą wrotną a żyłą wątrobową, obniżając ciśnienie w układzie wrotnym.

Długoterminowe zarządzanie i zapobieganie nawrotom

Po opanowaniu ostrego krwotoku, kluczowe jest zapobieganie jego nawrotom. Obejmuje to kontynuację leczenia beta-blokerami oraz regularne sesje ligacji endoskopowej, aż do całkowitego zamknięcia żylaków. Niezwykle istotne jest również intensywne leczenie choroby wątroby, która jest przyczyną żylaków, co może spowolnić ich rozwój i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Ważne: Rola wczesnej diagnostyki i profilaktyki

Jak w wielu schorzeniach, tak i w przypadku żylaków przełyku, wczesna diagnostyka i profilaktyka odgrywają najważniejszą rolę. Pacjenci z chorobami wątroby, zwłaszcza marskością, powinni być pod stałą opieką specjalistyczną i regularnie poddawać się badaniom przesiewowym. Nie lekceważ żadnych objawów, które mogą wskazywać na problemy z wątrobą, i zawsze konsultuj je z lekarzem. Pamiętaj, że odpowiedzialne podejście do własnego zdrowia może uratować życie.