Żylaki przełyku, przyczyny

Często niezauważalne, aż do momentu, gdy stają się poważnym zagrożeniem – żylaki przełyku to stan, który budzi niepokój i wymaga zrozumienia jego podłoża. Ale co dokładnie sprawia, że te delikatne naczynia krwionośne w przełyku ulegają tak znaczącym zmianom? Zanurzmy się w świat przyczyn, aby lepiej zrozumieśmy ten złożony problem zdrowotny i dowiedzieć się, kto jest najbardziej narażony.

Co to są żylaki przełyku?

Żylaki przełyku to powiększone, nabrzmiałe żyły zlokalizowane w dolnej części przełyku, które powstają w wyniku zaburzeń krążenia krwi. Ich obecność jest sygnałem ostrzegawczym, wskazującym na poważniejsze problemy zdrowotne, najczęściej związane z wątrobą. Choć same w sobie mogą być bezobjawowe przez długi czas, ich pęknięcie stanowi stan zagrożenia życia, prowadząc do obfitego krwotoku.

Jak powstają żylaki przełyku?

Kluczowym mechanizmem prowadzącym do powstania żylaków przełyku jest nadciśnienie wrotne. Nasza krew z narządów trawiennych, takich jak jelita i śledziona, przepływa przez żyłę wrotną bezpośrednio do wątroby, gdzie jest filtrowana i przetwarzana. Gdy przepływ przez wątrobę jest utrudniony – na przykład z powodu jej uszkodzenia – krew zaczyna szukać alternatywnych dróg. Wówczas ciśnienie w żyle wrotnej wzrasta, a krew jest przekierowywana do mniejszych naczyń krwionośnych, które nie są przystosowane do przenoszenia tak dużych objętości pod wysokim ciśnieniem. Do takich naczyń należą właśnie żyły w przełyku, które pod wpływem zwiększonego ciśnienia ulegają poszerzeniu i tworzą żylaki.

Główne przyczyny żylaków przełyku

Zrozumienie przyczyn jest kluczowe dla profilaktyki i wczesnego wykrycia. Niemal w 90% przypadków żylaki przełyku są konsekwencją nadciśnienia wrotnego, które z kolei jest wynikiem różnych schorzeń.

Nadciśnienie wrotne – kluczowy czynnik

Jak już wspomniano, to właśnie nadciśnienie wrotne jest bezpośrednią przyczyną powstawania żylaków. Jest to stan, w którym ciśnienie krwi w żyle wrotnej oraz jej odgałęzieniach jest podwyższone. Najczęściej wynika to z problemów z przepływem krwi przez wątrobę.

Choroby wątroby – najczęstsze podłoże

Największa grupa przyczyn żylaków przełyku związana jest z uszkodzeniem i dysfunkcją wątroby. Oto najczęstsze z nich:

• Marskość wątroby: To zdecydowanie najczęstsza przyczyna, odpowiadająca za ponad 80% przypadków. Marskość to zaawansowane stadium choroby wątroby, w którym zdrowe komórki są zastępowane tkanką bliznowatą, co utrudnia przepływ krwi przez organ. Przyczyny marskości są różnorodne:
  • Alkoholowe uszkodzenie wątroby: Długotrwałe i nadmierne spożycie alkoholu jest jedną z głównych przyczyn marskości.
  • Wirusowe zapalenia wątroby: Przewlekłe zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B (WZW B) i C (WZW C) mogą prowadzić do marskości.
  • Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH): Często związane z otyłością, cukrzycą i zespołem metabolicznym. Jest to coraz bardziej powszechna przyczyna marskości.
  • Autoimmunologiczne zapalenie wątroby: Choroba, w której układ odpornościowy atakuje komórki wątroby.
  • Pierwotna marskość żółciowa (PBC) i pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC): Rzadsze choroby autoimmunologiczne atakujące drogi żółciowe.
  • Hemochromatoza: Choroba genetyczna, w której organizm magazynuje zbyt dużo żelaza, uszkadzając wątrobę.

Inne, rzadsze przyczyny

Choć rzadziej, żylaki przełyku mogą być również wynikiem innych schorzeń, które wpływają na układ wrotny, niezależnie od marskości wątroby:

• Zakrzepica żyły wrotnej: Powstanie skrzepu krwi, który blokuje przepływ w żyle wrotnej przed wejściem do wątroby. Może być spowodowana stanami prozakrzepowymi, chorobami nowotworowymi czy urazami.
• Zespół Budda-Chiariego: Rzadkie schorzenie charakteryzujące się zakrzepicą żył wątrobowych, które odprowadzają krew z wątroby. Prowadzi to do zastoju krwi w wątrobie i wtórnego nadciśnienia wrotnego.
• Schistosomatoza: Choroba pasożytnicza, wywoływana przez przywry, endemiczna dla niektórych regionów tropikalnych. Może prowadzić do zwłóknienia wątroby i nadciśnienia wrotnego.
• Wrodzone wady: W bardzo rzadkich przypadkach, anomalie wrodzone w układzie naczyniowym mogą sprzyjać rozwojowi żylaków.

Kto jest w grupie ryzyka?

W grupie najwyższego ryzyka znajdują się osoby z przewlekłymi chorobami wątroby, zwłaszcza marskością. Dotyczy to więc pacjentów z historią nadużywania alkoholu, zdiagnozowanym wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby, a także innymi rzadszymi chorobami wątroby. Regularne badania kontrolne i świadomość czynników ryzyka są niezwykle istotne dla wczesnego wykrycia i zapobiegania poważnym komplikacjom.

Kiedy szukać pomocy medycznej?

Żylaki przełyku są poważnym problemem zdrowotnym, który wymaga profesjonalnej opieki medycznej. Jeśli podejrzewasz u siebie którykolwiek z wymienionych czynników ryzyka lub doświadczasz niepokojących objawów, takich jak krwawe wymioty (świeża krew lub "fusy od kawy"), czarne, smoliste stolce, osłabienie, zawroty głowy czy żółtaczka, natychmiast skonsultuj się z lekarzem. Pamiętaj, że ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny i nie zastępuje profesjonalnej porady medycznej, diagnozy ani leczenia.