Czy można odebrać tytuł profesora?

Tytuł profesora to najwyższe wyróżnienie w świecie nauki, symbol prestiżu i zwieńczenie wieloletniej pracy badawczej. Powszechnie uważa się, że jest to zaszczyt nadawany dożywotnio. Czy jednak raz przyznany, pozostaje z naukowcem na zawsze, bez względu na jego późniejsze poczynania? Okazuje się, że istnieją ściśle określone sytuacje, w których można go utracić. Przyjrzyjmy się, kiedy i w jaki sposób można odebrać tytuł profesora.

Czym jest tytuł profesora?

Zanim przejdziemy do sedna, warto wyjaśnić kluczową kwestię. W Polsce musimy rozróżnić dwie rzeczy: tytuł naukowy profesora oraz stanowisko profesora uczelni. Stanowisko jest funkcją pełnioną na uczelni na podstawie umowy o pracę i można je stracić wraz z zakończeniem zatrudnienia. Natomiast tytuł naukowy profesora, potocznie zwany „profesurą belwederską”, jest najwyższym tytułem w hierarchii naukowej, nadawanym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. To właśnie ten tytuł, choć przyznawany dożywotnio, w wyjątkowych okolicznościach może zostać odebrany.

Przesłanki do odebrania tytułu

Podstawy prawne do pozbawienia kogoś tytułu profesora reguluje ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Nie jest to decyzja podejmowana pochopnie. Muszą zaistnieć naprawdę poważne powody, które godzą w etos pracy naukowej i godność akademicką. Do głównych przyczyn należą:

• Stwierdzenie nierzetelności naukowej: To najczęstszy powód. Chodzi tu przede wszystkim o plagiat, czyli przypisanie sobie autorstwa cudzego dzieła, ale także o fałszowanie wyników badań czy inne formy oszustwa naukowego. Jeśli udowodni się, że osiągnięcia, na podstawie których tytuł został nadany, były wynikiem nieuczciwości, jest to podstawa do wszczęcia procedury.
• Sprzeniewierzenie się godności zawodu: Tytuł profesora wiąże się z ogromną odpowiedzialnością i byciem autorytetem. Działania, które rażąco naruszają normy etyczne i przynoszą hańbę środowisku akademickiemu, mogą stać się podstawą do odebrania tytułu.
• Prawomocny wyrok sądowy: Skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe również może prowadzić do utraty profesury.

Jak wygląda procedura?

Proces odebrania tytułu jest skomplikowany i wieloetapowy, co gwarantuje, że decyzja nie jest arbitralna. Wniosek w tej sprawie może złożyć na przykład senat uczelni. Następnie sprawę bada Rada Doskonałości Naukowej, która po wnikliwym postępowaniu wyjaśniającym wydaje opinię. Ostateczną decyzję o pozbawieniu tytułu naukowego podejmuje ten sam organ, który go nadaje, czyli Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

Rzadkość, która potwierdza regułę

Warto podkreślić, że przypadki odebrania tytułu profesora w Polsce są niezwykle rzadkie. Świadczy to o wysokich standardach weryfikacji dorobku naukowego kandydatów oraz o tym, że środowisko akademickie w większości trzyma się zasad etyki. Każdy taki przypadek jest jednak głośnym wydarzeniem, które przypomina, że prestiż naukowy to nie tylko przywilej, ale przede wszystkim ogromne zobowiązanie do rzetelności i uczciwości na każdym etapie kariery. Tytuł profesora to symbol najwyższej próby intelektualnej i etycznej, a jego utrata jest ostatecznym dowodem na to, że w świecie nauki nie ma miejsca na kompromisy w kwestii prawdy.