Czy na kodzie kreskowym jest data?

Kody kreskowe to nieodłączny element naszego codziennego życia – spotykamy je na każdym produkcie w sklepie, na przesyłkach kurierskich czy biletach. Te tajemnicze linie i cyfry odgrywają kluczową rolę w logistyce i handlu, ale czy zastanawiałeś się kiedyś, co dokładnie w sobie kryją? Wiele osób intuicyjnie szuka na nich daty, licząc na znalezienie informacji o świeżości produktu. Czy to jednak poprawne podejście?

Kod kreskowy: Co to jest i co zawiera?

Zacznijmy od podstaw. Kod kreskowy to graficzna reprezentacja danych, która umożliwia maszynowe odczytanie informacji. Najpopularniejszym typem, który widzimy na produktach spożywczych czy przemysłowych, jest kod EAN-13 (European Article Number) lub UPC (Universal Product Code). Jego głównym zadaniem jest jednoznaczna identyfikacja produktu.

Standardowy kod kreskowy, taki jak EAN-13, składa się z trzynastu cyfr (lub dwunastu w przypadku UPC), które są podzielone na kilka sekcji:

• Pierwsze 2-3 cyfry: Kod kraju, w którym zarejestrowany jest producent (np. 590 dla Polski).
• Kolejne cyfry: Identyfikator producenta.
• Następne cyfry: Unikalny numer produktu, nadany przez producenta.
• Ostatnia cyfra: Cyfra kontrolna, służąca do weryfikacji poprawności odczytu kodu.

Jak widać, w tym schemacie nie ma bezpośredniego miejsca na datę. Kod kreskowy jest niczym unikalny numer dowodu osobistego dla produktu – identyfikuje go, ale nie zawiera informacji o dacie jego urodzenia czy ważności.

Dlaczego ludzie myślą, że na kodzie kreskowym jest data?

Powszechne przekonanie o obecności daty w kodzie kreskowym wynika najczęściej z mylenia go z innymi oznaczeniami, które faktycznie znajdują się na opakowaniu produktu. Producenci są zobowiązani do umieszczania wielu informacji, które są kluczowe dla konsumenta i logistyki, ale nie są częścią samego kodu kreskowego.

Data przydatności do spożycia a kod kreskowy

Najczęściej mylonym elementem jest data przydatności do spożycia (np. "Najlepiej spożyć przed", "EXP") lub data produkcji. Te informacje są zazwyczaj wydrukowane w formie tekstowej lub numerycznej w pobliżu kodu kreskowego, ale nie są w nim zakodowane. Służą one do informowania konsumenta o świeżości produktu oraz do zarządzania rotacją towaru w magazynach i sklepach.

Numery partii produkcyjnej

Innym przykładem są numery partii produkcyjnej (LOT, BATCH). Często zawierają one zakodowaną informację o dacie produkcji, ale są to dane przeznaczone do wewnętrznego śledzenia przez producenta w przypadku konieczności wycofania wadliwej partii. Są one również drukowane jako zwykły tekst, a nie w formie kodu kreskowego EAN/UPC.

Gdzie faktycznie są daty i jak są śledzone?

Skoro data nie jest w kodzie kreskowym, to jak systemy sklepowe i magazynowe śledzą te informacje? Odpowiedź leży w systemach baz danych. Kiedy produkt jest skanowany, czytnik odczytuje unikalny numer GTIN (Global Trade Item Number), który jest zawarty w kodzie kreskowym.

Ten numer jest następnie przesyłany do centralnej bazy danych, która zawiera wszystkie szczegółowe informacje o produkcie: cenę, stan magazynowy, a co najważniejsze – datę produkcji, datę przydatności do spożycia oraz numer partii. Dzięki temu system wie, kiedy produkt powinien zostać wycofany ze sprzedaży, ile sztuk jest na stanie i jaka jest jego historia.

Przykład? Wyobraź sobie duży supermarket. Gdy skanujesz jogurt, system odczytuje jego GTIN, a następnie z bazy danych pobiera informację, że ten konkretny jogurt ma datę ważności do 15.08.2024. Pracownicy sklepu, używając specjalnych aplikacji, mogą szybko sprawdzić daty ważności produktów na półkach, ale ich "źródłem" jest baza danych powiązana z kodem, a nie sam kod.

Ciekawostki o kodach kreskowych i datach

• QR kody a daty: W przeciwieństwie do tradycyjnych liniowych kodów kreskowych, kody QR (Quick Response) mają znacznie większą pojemność danych i mogą bezpośrednio zawierać informacje o dacie, czasie, adresie URL, tekście czy innych parametrach. Stosowane są często w logistyce do śledzenia pojedynczych przesyłek z bardzo szczegółowymi danymi.
• Standard GS1: Globalny system GS1 odpowiada za standardy kodów kreskowych, zapewniając ich unikalność na całym świecie. To właśnie dzięki niemu każdy produkt ma swój niepowtarzalny identyfikator. Standard ten nie przewiduje jednak kodowania daty w liniowym kodzie kreskowym EAN/UPC.
• Wewnętrzne kody: Niektóre firmy tworzą własne, wewnętrzne kody kreskowe (np. dla produktów sprzedawanych na wagę w sklepie), które mogą zawierać zakodowaną cenę, a czasem i datę pakowania. Są to jednak rozwiązania specyficzne i niezgodne z globalnymi standardami dla produktów.

Podsumowując, standardowy kod kreskowy na produkcie to przede wszystkim unikalny identyfikator. Działa jak klucz do ogromnej bazy danych, w której przechowywane są wszystkie istotne informacje, w tym daty produkcji i przydatności do spożycia. Następnym razem, gdy będziesz szukać daty ważności, pamiętaj, aby szukać jej obok kodu, a nie w jego tajemniczych liniach!