Dlaczego z wiekiem pogarsza się słuch?

Zauważyłeś, że coraz częściej prosisz o powtórzenie zdania, a telewizor gra głośniej niż kiedyś? To częsty scenariusz, który towarzyszy upływowi lat. Pogorszenie słuchu, znane w medycynie jako presbycusis, jest naturalnym elementem procesu starzenia, ale dlaczego właściwie do niego dochodzi? W tym artykule przyjrzymy się mechanizmom odpowiedzialnym za ten stan i podpowiemy, co możemy zrobić, by jak najdłużej cieszyć się pełnią dźwięków.

Jak działa nasz zmysł słuchu?

Aby zrozumieć, dlaczego słuch się pogarsza, warto w skrócie przypomnieć sobie, jak on działa. Dźwięk to fala, która podróżuje przez przewód słuchowy i uderza w błonę bębenkową, wprawiając ją w drgania. Te drgania są przenoszone przez trzy malutkie kosteczki słuchowe na strukturę zwaną ślimakiem w uchu wewnętrznym. Wewnątrz ślimaka znajdują się tysiące mikroskopijnych komórek słuchowych (rzęsatych), które zamieniają wibracje na impulsy elektryczne. Impulsy te wędrują nerwem słuchowym prosto do mózgu, gdzie są interpretowane jako dźwięk – mowa, muzyka czy śpiew ptaków.

Główne przyczyny pogorszenia słuchu z wiekiem

Naturalne zużycie komórek słuchowych

Głównym winowajcą jest stopniowe i nieodwracalne uszkodzenie wspomnianych komórek rzęsatych w ślimaku. Mamy ich ograniczoną liczbę, a co najważniejsze – nie mają one zdolności do regeneracji. Można je porównać do dywanu w często uczęszczanym korytarzu – z biegiem lat po prostu się wyciera. Każdego dnia, przez całe życie, są one narażone na nieustanną pracę, co prowadzi do ich naturalnego zużycia. To właśnie ich utrata jest najczęstszą przyczyną niedosłuchu związanego z wiekiem.

Zmiany w całym aparacie słuchowym

Proces starzenia dotyka nie tylko komórek słuchowych. Z wiekiem mogą zachodzić również inne zmiany, które przyczyniają się do gorszego słyszenia. Należą do nich między innymi: pogorszenie ukrwienia ucha wewnętrznego, zmiany w strukturze nerwu słuchowego, a także zmiany w części mózgu odpowiedzialnej za przetwarzanie dźwięków. To wszystko sprawia, że cały system staje się mniej wydajny.

Wpływ czynników zewnętrznych i stylu życia

Choć starzenie jest procesem biologicznym, nasz styl życia ma ogromny wpływ na tempo pogarszania się słuchu. Największym wrogiem jest hałas. Długotrwała ekspozycja na głośne dźwięki – w pracy, na koncertach czy przez słuchawki – przyspiesza niszczenie komórek słuchowych. Do innych czynników ryzyka należą:

• Palenie papierosów, które pogarsza krążenie krwi.
• Choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.
• Stosowanie niektórych leków (tzw. leków ototoksycznych).
• Uwarunkowania genetyczne.

Które dźwięki tracimy jako pierwsze?

Ciekawostką jest to, że niedosłuch związany z wiekiem nie postępuje równomiernie. Najpierw tracimy zdolność słyszenia dźwięków o wysokich częstotliwościach. Dlatego osoby z wczesnym niedosłuchem mogą mieć problem ze zrozumieniem mowy w hałasie, ponieważ gorzej słyszą spółgłoski takie jak "s", "sz", "ć" czy "f". Często skarżą się, że słyszą mowę, ale jej nie rozumieją – brzmi ona jak bełkot. Inne wczesne objawy to trudność w usłyszeniu dzwonka do drzwi, śpiewu ptaków czy piskliwych dźwięków urządzeń.

Czy można spowolnić ten proces?

Chociaż nie możemy całkowicie zatrzymać zegara biologicznego, możemy znacząco spowolnić proces pogarszania się słuchu. Kluczem jest profilaktyka i zdrowe nawyki.

1. Chroń uszy przed hałasem: Używaj zatyczek lub nauszników ochronnych w głośnym otoczeniu. Słuchając muzyki przez słuchawki, rób regularne przerwy i utrzymuj głośność na umiarkowanym poziomie.
2. Dbaj o zdrowie ogólne: Zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i kontrolowanie chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie, pozytywnie wpływają na ukrwienie całego organizmu, w tym ucha wewnętrznego.
3. Regularnie badaj słuch: Tak jak regularnie mierzysz ciśnienie czy badasz wzrok, tak samo warto kontrolować słuch. Badanie audiometryczne pozwala wcześnie wykryć problem i podjąć odpowiednie kroki.

Pamiętaj, że dbanie o słuch to inwestycja w jakość komunikacji i dobre samopoczucie na długie lata. Jeśli zauważasz u siebie lub bliskich pierwsze problemy ze słuchem, nie wahaj się skonsultować ze specjalistą.