Jak wygląda przesłuchanie dziecka w sądzie?

Sala sądowa, miejsce kojarzone z powagą i sformalizowanymi procedurami, może budzić lęk nawet u dorosłych. Jak w tym świecie ma odnaleźć się dziecko? Myśl o przesłuchaniu najmłodszych często napawa rodziców i opiekunów ogromnym niepokojem. Warto jednak wiedzieć, że polski system prawny wypracował szczególne procedury, których nadrzędnym celem jest ochrona psychiki dziecka, zapewnienie mu maksymalnego komfortu i uzyskanie wiarygodnych informacji. Zrozumienie, jak wygląda ten proces krok po kroku, może pomóc oswoić lęk i lepiej przygotować się na tę trudną sytuację.

Dlaczego dziecko jest przesłuchiwane w sądzie?

Decyzja o przesłuchaniu dziecka nigdy nie jest podejmowana pochopnie. Sąd sięga po ten środek dowodowy tylko wtedy, gdy zeznania małoletniego mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Najczęściej ma to miejsce w postępowaniach rodzinnych (np. w sprawach o rozwód, ustalenie kontaktów z dzieckiem czy ograniczenie władzy rodzicielskiej), a także w sprawach karnych, w których dziecko jest ofiarą lub świadkiem przestępstwa. Celem jest poznanie jego perspektywy, odczuć lub informacji, których nie można uzyskać w żaden inny sposób. Zawsze jednak nadrzędną wartością pozostaje dobro dziecka.

Niebieski pokój, czyli bezpieczna przestrzeń

Przesłuchanie dziecka nie odbywa się na standardowej sali rozpraw, pełnej tog i formalnej atmosfery. Zamiast tego wykorzystuje się tak zwany przyjazny pokój przesłuchań, często nazywany potocznie „Niebieskim Pokojem”. To specjalnie zaaranżowane pomieszczenie, które ma na celu zminimalizowanie stresu i zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa.

• Wygląd: Pokój przypomina bardziej przytulny gabinet lub pokój zabaw niż salę sądową. Znajdują się w nim wygodne fotele, stolik, często także zabawki, kredki i inne przedmioty, które pomagają dziecku się zrelaksować.
• Technologia: Pomieszczenie jest wyposażone w wysokiej jakości sprzęt do nagrywania obrazu i dźwięku oraz w lustro weneckie lub system transmisji wideo.

Dzięki takiemu rozwiązaniu osoby uczestniczące w przesłuchaniu, które nie muszą być w środku, obserwują jego przebieg z sąsiedniego pomieszczenia, nie zakłócając komfortu dziecka swoją obecnością.

Kto uczestniczy w przesłuchaniu?

Skład osób obecnych w jednym pomieszczeniu z dzieckiem jest ograniczony do absolutnego minimum. To kolejna fundamentalna zasada mająca na celu jego ochronę.

1. Sędzia: Prowadzi przesłuchanie, jednak często rezygnuje z togi, aby nie onieśmielać dziecka.
2. Biegły psycholog: To kluczowa postać. Psycholog jest pośrednikiem między światem prawa a światem dziecka. Jego zadaniem jest nawiązanie kontaktu z małoletnim, zadawanie pytań w sposób dostosowany do jego wieku i etapu rozwoju oraz dbanie o jego komfort psychiczny.

W pokoju z dzieckiem nie ma rodziców, opiekunów prawnych, pełnomocników ani oskarżonego. Obserwują oni przebieg czynności z drugiego pomieszczenia i mogą zadawać pytania, ale zawsze za pośrednictwem sędziego i psychologa.

Jak przebiega rozmowa z dzieckiem?

Samo przesłuchanie bardziej przypomina rozmowę niż formalne składanie zeznań. Psycholog najpierw stara się zbudować z dzieckiem relację, rozmawiając na neutralne tematy – o szkole, ulubionych bajkach czy zwierzętach. Dopiero gdy dziecko poczuje się swobodnie, biegły delikatnie przechodzi do sedna sprawy. Pytania są otwarte, pozbawione sugestii i presji. Chodzi o to, by dziecko mogło opowiedzieć o swoich przeżyciach własnymi słowami.

Ciekawostka: Zasada jednorazowości

Co niezwykle istotne, całe przesłuchanie jest nagrywane. Zgodnie z prawem, przesłuchanie dziecka w charakterze świadka lub pokrzywdzonego powinno odbyć się tylko jeden raz w całym postępowaniu. Nagranie stanowi pełnoprawny dowód i jest odtwarzane na kolejnych etapach procesu, aby uniknąć konieczności ponownego wzywania dziecka do sądu i ponownego przeżywania przez nie traumatycznych wydarzeń.

Jak przygotować dziecko? Porady dla opiekunów

Rola rodzica lub opiekuna jest kluczowa, ale i bardzo delikatna. Najważniejsze jest zapewnienie dziecku wsparcia, a nie instruowanie go.

• Mów prawdę: Wyjaśnij dziecku prostymi słowami, dokąd idzie i że będzie rozmawiało z miłą osobą, której zadaniem jest go wysłuchać.
• Zapewnij o bezpieczeństwie: Podkreśl, że nic złego mu się nie stanie i że przez cały czas będziesz blisko (nawet jeśli w innym pokoju).
• Zachęcaj do mówienia prawdy: Powiedz dziecku, że najważniejsze jest, aby mówiło to, co pamięta i czuje. Równie ważne jest, aby wiedziało, że może powiedzieć „nie wiem” lub „nie pamiętam”.
• Unikaj sugerowania odpowiedzi: Absolutnie nie wolno „ćwiczyć” z dzieckiem zeznań ani podpowiadać mu, co ma mówić. Każda próba wpłynięcia na treść wypowiedzi może podważyć jej wiarygodność i zaszkodzić sprawie.

Przesłuchanie dziecka to procedura zaprojektowana z myślą o jego dobru. Choć sytuacja jest bez wątpienia stresująca, to dzięki udziałowi specjalistów i odpowiednim warunkom, system prawny stara się przejść przez nią w sposób jak najmniej obciążający dla najmłodszych uczestników postępowania.