Jakie są gatunki żab w Polsce?

Polska, kraj o bogatej przyrodzie, jest domem dla wielu fascynujących gatunków płazów. Wśród nich szczególne miejsce zajmują żaby – zwierzęta, które często spotykamy w pobliżu zbiorników wodnych, ale o których wiedza bywa zaskakująco niewielka. Zapraszamy do odkrycia różnorodności tych skaczących mieszkańców naszych stawów, jezior i lasów, poznając ich niezwykłe cechy i znaczenie dla ekosystemu.

Wstęp: Świat płazów bezogonowych w Polsce

Płazy bezogonowe, potocznie nazywane żabami, to grupa zwierząt o unikalnym cyklu życiowym, ściśle związana ze środowiskiem wodnym, przynajmniej w początkowej fazie swojego rozwoju. W Polsce możemy spotkać kilka gatunków prawdziwych żab, które różnią się wyglądem, preferencjami środowiskowymi i oczywiście, charakterystycznymi głosami. Ich obecność jest wskaźnikiem zdrowego ekosystemu.

Gatunki żab właściwych – zielone piękności polskich wód

Wśród żab, które najczęściej kojarzymy z wodą i głośnym kumkaniem, wyróżniamy tak zwane żaby zielone. Są to gatunki, które spędzają większość życia w pobliżu wody lub bezpośrednio w niej, żywiąc się owadami i drobnymi bezkręgowcami.

Żaba wodna: Hybryda o silnym głosie

Żaba wodna (Pelophylax esculentus) to jeden z najbardziej rozpoznawalnych gatunków. Co ciekawe, jest to hybryda powstała ze skrzyżowania żaby jeziorkowej i żaby śmieszki. Charakteryzuje się jaskrawozielonym ubarwieniem, często z ciemnymi plamami i jasną linią grzbietową. Jej kumkanie jest bardzo głośne i tworzy charakterystyczny chór nad stawami w ciepłe wieczory. To typowy mieszkaniec słonecznych, zarośniętych zbiorników wodnych.

Żaba jeziorkowa: Mniejsza kuzynka z bystrym okiem

Żaba jeziorkowa (Pelophylax lessonae) jest mniejsza i delikatniejsza od żaby wodnej, choć wizualnie bardzo do niej podobna. Ma zazwyczaj intensywnie zielone ubarwienie. Preferuje mniejsze, bardziej zaciszne zbiorniki wodne, takie jak stawy, rowy melioracyjne czy wolno płynące rzeki. Jest jednym z gatunków rodzicielskich żaby wodnej.

Żaba śmieszka: Gigantka wśród zielonych żab

Żaba śmieszka (Pelophylax ridibundus) to największa z polskich żab zielonych, mogąca osiągać nawet do 15 cm długości. Wyróżnia się dużą głową i mocnymi kończynami. Jej barwa jest zmienna, od jasnozielonej po oliwkową, z wyraźnymi ciemnymi plamami. Jest bardzo wodolubna i często poluje na zdobycz bezpośrednio z powierzchni wody. Jej rechot przypomina głośny śmiech, stąd jej nazwa.

Żaby brunatne: Mistrzynie kamuflażu leśnego

W przeciwieństwie do żab zielonych, żaby brunatne są bardziej związane ze środowiskiem lądowym, zwłaszcza lasami i łąkami, a do wody wchodzą głównie w okresie godowym. Ich kamuflaż doskonale wtapia się w leśne poszycie.

Żaba trawna: Najpospolitsza wśród naszych płazów

Żaba trawna (Rana temporaria) to prawdopodobnie najczęściej spotykany płaz bezogonowy w Polsce. Ma brązowe ubarwienie, często z ciemnymi plamami i charakterystyczną ciemną plamą skroniową za okiem. Można ją spotkać w lasach, na łąkach, w ogrodach, a nawet w parkach miejskich. Wczesną wiosną masowo gromadzi się w zbiornikach wodnych na gody, składając skrzek w postaci dużych galaretowatych pakietów.

Żaba moczarowa: Zmiennobarwny książę bagien

Żaba moczarowa (Rana arvalis) jest nieco mniejsza od trawnej i preferuje bardziej wilgotne siedliska, takie jak torfowiska, bagna i podmokłe lasy. Jej cechą charakterystyczną jest zdolność samców do zmiany ubarwienia na intensywnie niebieski kolor w okresie godowym, co czyni je niezwykle widowiskowymi. To zjawisko trwa zaledwie kilka dni.

Żaba dalmatyńska: Skoczna elegantka południa

Żaba dalmatyńska (Rana dalmatina) to gatunek rzadszy, występujący głównie w cieplejszych regionach południowej Polski. Wyróżnia się długimi, smukłymi nogami, które pozwalają jej na bardzo długie skoki – nawet do 2 metrów! Ma jasnobrązowe ubarwienie i duże, wyłupiaste oczy. Jest to płaz typowo leśny, aktywny głównie nocą.

Nie tylko żaby – inne płazy bezogonowe warte poznania

Warto pamiętać, że potoczna nazwa 'żaba' bywa używana szerzej, obejmując także inne płazy bezogonowe, które jednak systematycznie różnią się od 'prawdziwych' żab. Są to równie fascynujące stworzenia.

• Ropuchy: Ropucha szara, ropucha zielona i ropucha paskówka to płazy o masywnym ciele, brodawkowatej skórze i krótszych skokach. Zamiast skakać, często chodzą.
• Kumaki: Kumak nizinny i kumak górski to niewielkie płazy o jaskrawym, ostrzegawczym ubarwieniu spodu ciała (żółto-czarnym lub pomarańczowo-czarnym), które pokazują w razie zagrożenia.
• Grzebiuszka ziemna: Ten płaz o gładkiej skórze i pionowej źrenicy oka jest mistrzem kopania w ziemi, gdzie spędza większość czasu.

Dlaczego żaby są niezwykle ważne?

Żaby pełnią kluczową rolę w ekosystemie, będąc ważnym elementem zarówno w łańcuchu pokarmowym, jak i w kontroli populacji innych zwierząt.

• Biologiczna kontrola szkodników: Żaby żywią się głównie owadami, takimi jak komary, muchy, ślimaki i gąsienice, pomagając w naturalny sposób regulować ich populacje. Jedna żaba potrafi zjeść setki owadów dziennie!
• Ważne ogniwo łańcucha pokarmowego: Same żaby stanowią pokarm dla wielu zwierząt, w tym ptaków (np. bocianów), węży (np. zaskrońców) i ssaków (np. lisów), wspierając różnorodność biologiczną.

Ochrona – nasz wspólny obowiązek

Wszystkie gatunki żab występujące w Polsce są objęte ścisłą ochroną gatunkową. Ich populacje są zagrożone przez utratę siedlisk (osuszanie terenów podmokłych, zabudowa), zanieczyszczenie środowiska, a także ruch drogowy, który co roku przyczynia się do śmierci milionów płazów podczas ich migracji do miejsc rozrodu. Pomagajmy im, tworząc oczka wodne w ogrodach, unikając chemii w pobliżu wody i uważając na drogach.

Ciekawostki o polskich żabach

Świat żab jest pełen fascynujących zjawisk, które warto poznać.

• Głosy: Każda żaba śpiewa inaczej! Samce żab wydają specyficzne nawoływania godowe, które są unikalne dla każdego gatunku. Dzięki temu samice rozpoznają swoich partnerów, a my możemy odróżnić gatunki, ucząc się ich 'śpiewu'.
• Skóra: Nie tylko do oddychania: Żaby oddychają nie tylko płucami, ale również przez wilgotną skórę. To dlatego potrzebują wilgotnego środowiska. Ich skóra jest także częściowo przepuszczalna dla wody, co pozwala im na wchłanianie wilgoci z otoczenia.
• Metamorfoza: Z kijanki w żabę – cud natury: Jedną z najbardziej niezwykłych cech płazów jest ich rozwój. Z maleńkich jaj wykluwają się kijanki, które żyją w wodzie i oddychają skrzelami. Stopniowo przechodzą one metamorfozę, rozwijając płuca i kończyny, by ostatecznie opuścić wodę jako dorosłe żaby.