Katar, przyczyny, objawy, skutki

Cieknący nos, kichanie i chusteczki, które stają się nieodłącznym towarzyszem – brzmi znajomo? Katar, czyli fachowo nieżyt nosa, to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jaką się zmagamy, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Choć często go bagatelizujemy, traktując jako błahą niedogodność, warto zrozumieć, że jest to złożona reakcja obronna naszego organizmu. Co tak naprawdę próbuje nam powiedzieć i kiedy powinniśmy zacząć się nim martwić? Zapraszamy do lektury, która rozwieje wszelkie wątpliwości.

Skąd się bierze katar? Główne przyczyny

Katar nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie objawem stanu zapalnego błony śluzowej nosa. Jego pojawienie się to sygnał, że nasz system odpornościowy podjął walkę z nieproszonym gościem lub zareagował na czynnik drażniący. Zrozumienie przyczyny jest kluczowe dla podjęcia odpowiednich działań.

Infekcje wirusowe i bakteryjne

To najczęstszy winowajca. Ponad 200 różnych typów wirusów, z rinowirusami na czele, może wywołać przeziębienie, którego książkowym objawem jest właśnie katar. Wirusy, wnikając do komórek błony śluzowej nosa, powodują jej obrzęk i wzmożoną produkcję wydzieliny. Początkowo jest ona wodnista i przezroczysta, a z czasem, gdy do walki włączają się komórki odpornościowe, może gęstnieć i zmieniać kolor. Rzadziej przyczyną są bakterie, które zazwyczaj stanowią powikłanie po infekcji wirusowej.

Alergie – gdy wróg jest niewidoczny

Drugą co do częstości przyczyną jest alergiczny nieżyt nosa, potocznie nazywany katarem siennym. W tym przypadku układ odpornościowy reaguje nadmiernie na substancje, które dla większości ludzi są nieszkodliwe. Do najczęstszych alergenów należą:

• Pyłki roślin (drzew, traw, chwastów)
• Roztocza kurzu domowego
• Sierść i naskórek zwierząt
• Zarodniki pleśni

Katar alergiczny jest zazwyczaj wodnisty, towarzyszy mu uporczywe swędzenie nosa, salwy kichania oraz często łzawienie i zaczerwienienie oczu.

Inne czynniki drażniące

Nasz nos jest niezwykle wrażliwy. Jego błona śluzowa może zareagować katarem na wiele bodźców zewnętrznych, takich jak: nagłe zmiany temperatury (np. wejście z mrozu do ciepłego pomieszczenia), suche powietrze, dym papierosowy, zanieczyszczenia (smog) czy intensywne zapachy. To tak zwany naczynioruchowy nieżyt nosa, który nie jest związany ani z infekcją, ani z alergią.

Objawy, czyli co mówi nam kolor kataru

Obserwacja wydzieliny z nosa może dostarczyć cennych wskazówek na temat tego, co dzieje się w naszym organizmie. Powszechny mit głosi, że zielony katar zawsze oznacza infekcję bakteryjną wymagającą antybiotyku. To nie do końca prawda!

1. Katar wodnisty i przezroczysty: Najczęściej pojawia się na początku infekcji wirusowej lub jest typowy dla reakcji alergicznej.
2. Katar gęsty, biały lub żółty: Sygnalizuje, że układ odpornościowy aktywnie walczy. Kolor pochodzi od nagromadzonych białych krwinek (neutrofili), które giną w walce z patogenami.
3. Katar zielony: Oznacza bardzo dużą koncentrację komórek odpornościowych i ich enzymów. Może, ale nie musi, świadczyć o nadkażeniu bakteryjnym. Często pojawia się w końcowej fazie silnej infekcji wirusowej.

Ciekawostka: Czy wiesz, że w ciągu doby nasz organizm produkuje nawet do 1,5 litra śluzu? Większość spływa niezauważalnie po tylnej ścianie gardła, nawilżając drogi oddechowe i wyłapując zanieczyszczenia.

Możliwe skutki i powikłania – kiedy katar to coś więcej

Choć zwykły katar trwa zazwyczaj od 7 do 10 dni, jego przedłużanie się lub nasilone objawy towarzyszące mogą prowadzić do poważniejszych problemów. Zatkany nos zmusza do oddychania przez usta, co wysusza gardło i ułatwia wnikanie kolejnym patogenom.

Zapalenie zatok przynosowych

To jedno z najczęstszych powikłań. Obrzęk błony śluzowej może zablokować ujścia zatok, co prowadzi do gromadzenia się w nich wydzieliny i stwarza idealne warunki do rozwoju bakterii. Objawia się to silnym, tępym bólem głowy (zwłaszcza przy pochylaniu), uczuciem rozpierania w okolicy twarzy i gęstą, ropną wydzieliną.

Zapalenie ucha środkowego

Szczególnie częste u małych dzieci ze względu na budowę anatomiczną (krótsza i szersza trąbka słuchowa). Infekcja z nosogardła może łatwo przenieść się do ucha, powodując ból, gorączkę i pogorszenie słuchu.

Podsumowanie

Katar, mimo że uciążliwy, jest ważnym mechanizmem obronnym. To sygnał, że nasz organizm toczy walkę. Najważniejsza jest obserwacja – jeśli katar trwa dłużej niż dwa tygodnie, towarzyszy mu wysoka gorączka, silny ból głowy lub pojawia się krwista wydzielina, konieczna jest konsultacja z lekarzem. W większości przypadków wystarczy jednak odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i cierpliwość, by pozwolić ciału samodzielnie uporać się z problemem.