Nowe zasady ortografii polskiej od 1 stycznia 2026, wielkie litery i łączniki

Zanurz się w świat polskiej ortografii, która już niebawem przejdzie subtelne, lecz istotne zmiany! Język jest żywym organizmem, a Rada Języka Polskiego, dbając o jego klarowność i spójność, wprowadza nowe zasady, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Przygotuj się na fascynującą podróż przez niuanse pisowni, które ułatwią nam codzienne posługiwanie się polszczyzną.

Nowe zasady pisowni "nie" z imiesłowami

Jedną z najbardziej wyczekiwanych i upraszczających zmian jest ujednolicenie pisowni cząstki „nie-” z imiesłowami odmiennymi, czyli przymiotnikowymi. Od 2026 roku, niezależnie od kontekstu i znaczenia, zawsze będziemy pisać je łącznie.

Koniec z dylematami: zawsze razem!

• Dotychczas: „nie robiący” (gdy orzekało), „nierobiący” (gdy określało rzeczownik).
• Od 2026: Zawsze nierobiący, niepalący, niedoceniany, niewidzialny.

To znaczące uproszczenie, które eliminuje częste błędy i wątpliwości. Koniec z zastanawianiem się, czy „niepalący” to osoba, która nie pali, czy czynność, która nie jest paląca. Teraz zawsze będzie to jedno słowo! To ułatwienie ma na celu zwiększenie intuicyjności i zmniejszenie liczby wyjątków w polskiej ortografii.

Ujednolicenie pisowni z przedrostkami: razem i bez łącznika

Kolejna fala zmian dotyczy pisowni cząstek, które pełnią funkcję przedrostków. Wiele z nich, jak „arcy-”, „eks-”, „ekstra-”, „hiper-”, „super-”, „ultra-” oraz „wice-”, będzie od teraz pisanych łącznie z wyrazami pospolitymi.

Przedrostki wzmacniające i określające status

• Arcy-: arcyważny, arcytrudny.
• Eks-: eksmąż, eksminister.
• Ekstra-: ekstraliga, ekstraluksusowy.
• Hiper-: hipermarket, hiperinflacja.
• Super-: supergwiazda, superbohater.
• Ultra-: ultradźwięk, ultrafiolet.
• Wice-: wicemistrz, wiceprezes.

Podobnie ujednoliceniu ulega pisownia cząstek „pół-”, „ćwierć-”, „mini-” i „maksi-”, które również będą pisane łącznie z wyrazami pospolitymi.

• Pół-: półkula, półżartem, półbuty.
• Ćwierć-: ćwierćfinał, ćwierćnuta.
• Mini-: minispódniczka, minibar.
• Maksi-: maksiskuter, maksipakiet.

Te zmiany mają na celu eliminację niekonsekwencji i ułatwienie pisowni słów złożonych, które często sprawiały trudności, a ich pisownia bywała niejednolita.

Wielkie litery w nazwach własnych: więcej spójności

Korekty dotykają również zasad użycia wielkich liter, wprowadzając większą spójność w pisowni nazw własnych, szczególnie tych wielowyrazowych.

Mieszkańcy miast, osiedli i wsi

Od 2026 roku będziemy pisać wielką literą nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi, podobnie jak dotychczas piszemy nazwy mieszkańców krajów czy regionów.

• Przykłady: Krakowianin, Warszawianka, Mokotowianin, Wilanowianka, Nowohucianin, Zakopianin.

To ważna zmiana, która podnosi rangę lokalnych tożsamości w pisowni i ujednolica podejście do nazewnictwa mieszkańców.

Wielowyrazowe nazwy geograficzne

Wszystkie człony wielowyrazowych nazw własnych obiektów geograficznych będą pisane wielką literą. Dotyczy to zarówno nazw rzek, jezior, mórz, gór, pustyń, jak i innych formacji.

• Przykłady: Morze Bałtyckie, Góry Świętokrzyskie, Pustynia Błędowska, Jezioro Śniardwy.

Ta zasada ma na celu ujednolicenie i podkreślenie statusu nazw własnych w geografii, eliminując wcześniejsze, mniej konsekwentne reguły.

Wydarzenia, nagrody i tytuły

Rada Języka Polskiego wprowadza również obowiązek pisania wielką literą nazw wydarzeń historycznych, imprez międzynarodowych i ogólnopolskich, a także nazw nagród, odznaczeń i tytułów honorowych.

• Wydarzenia: Bitwa pod Grunwaldem, Olimpiada, Mistrzostwa Świata, Powstanie Warszawskie.
• Nagrody i tytuły: Nagroda Nobla, Order Orła Białego, Człowiek Roku, Mistrz Mowy Polskiej.

To ujednolica pisownię w kontekście kultury, historii i prestiżu, zapewniając spójność w oficjalnych dokumentach i publikacjach.

Małe litery: uściślenia dla przymiotników i marek

Niektóre obszary pisowni będą wymagały użycia małych liter, co również przyczyni się do większej spójności.

Przymiotniki dzierżawcze

Przymiotniki dzierżawcze zakończone na „-owy”, „-in”, „-ski”, pochodzące od imion własnych, będą zawsze pisane małą literą.

• Przykłady: szekspirowski (od Szekspir), kopernikowski (od Kopernik), mickiewiczowski (od Mickiewicz).

Ta zasada ma na celu usunięcie niejasności i ujednolicenie pisowni tego typu przymiotników, które w przeszłości bywały źródłem błędów.

Nazwy firm, marek, produktów

Od 2026 roku, nazwy firm, marek, produktów i usług (gdy mowa o samym produkcie, a nie o firmie) będą pisane małą literą.

• Przykłady: kupiłem nowego forda (samochód), mam najnowszy iphone (telefon), noszę adidasy (buty sportowe).

To zmiana, która odzwierciedla potoczne użycie i odróżnia nazwę produktu od nazwy producenta, co jest szczególnie istotne w dobie globalnego rynku i wszechobecnych marek.

Dlaczego te zmiany są ważne?

Mimo że na pierwszy rzut oka zmiany mogą wydawać się niewielkie, ich wprowadzenie ma na celu przede wszystkim uproszczenie i ujednolicenie polskiej ortografii. Język ewoluuje, a zasady pisowni muszą nadążać za jego dynamiką, eliminując niekonsekwencje i ułatwiając naukę oraz codzienne posługiwanie się językiem. Rada Języka Polskiego, jako instytucja odpowiedzialna za kształt polszczyzny, systematycznie monitoruje jej rozwój i reaguje na potrzeby użytkowników.

Przyzwyczajenie się do nowych reguł z pewnością zajmie trochę czasu, ale z czasem staną się one naturalną częścią naszej codziennej komunikacji. Warto już teraz zapoznać się z nadchodzącymi zmianami, aby od 1 stycznia 2026 roku płynnie stosować nową, bardziej logiczną i spójną ortografię. Pamiętajmy, że dbałość o poprawność językową to wyraz szacunku dla naszej kultury i dziedzictwa, a także klucz do efektywnej komunikacji.